Një plakë lexon romane dashurie


Një plakë lexon romane dashurie


Nga ROLAND GJOZA

Kur ranë kullat, unë sapo isha futur në shtëpi. Hapa frigoriferin, mora një birrë dhe e shkullova me një frymë. Televizori kishte mbetur i ndezur.U ula në karrige te mblidhja veten. Punoja roje sigurie në komplekset financiare ngjitur me kullat. Avioni i parë, avioni i dytë. Ashtu përgjumësh mendova se filmat e Hollivudit ndillnin apokalipsin. Pastaj rashë e fjeta, pa kuptuar gjë.
Kur u ngrita në drekë, zura kokën me duar dhe qava. Kjo ishte e verteta, po nuk di pse asaj plake i thashë se isha aty kur ranë kullat. I rrëfeva një histori tronditëse, të cilën e besova dhe vetë.Plaka lexonte një libër te stoli në sallën e amfiteatrit. Ishte e fisme, e veshur me shije, ruante në tiparet e holla bukurinë finoshe të rinisë. Kur u largua, harroi librin ne stol. E mora librin, një roman i mbajtur mirë dhe e ndoqa. Ajo kishte një ecje të hareshme, sikur e priste dikush në një takim diskret. E degjoi zërin tim dhe ndali.
- Zonjë, keni harruar librin.
- E lashë vetë. Mirupafshim.
Ajo dukej që nxitonte. Para se të ikte, e ndjeu të nevojshme të sqaronte dicka:
- Pas pak fillon mesha.
Nga World Trade Center kishte mbetur kompleksi financiar që çdo ditë mbushej me turistë, të cilët donin të shikonin nga dritaret e mëdha Ground Zero. Unë ruaja amfiteatrin dhe një pjesë të tremes që të shpinte në Battery Park. Që aty turistët niseshin me tragete drejt Statujës së Lirisë, portit Ellen Island, ku ndodhej muzeu i madh i emigrantëve dhe pastaj, nga East River, dilnin në Hudson River. Më pëlqente ky vend. Shumë kureshtarë më pyesnin për kullat. Rrëfimi im ishte fantazmagorik. Ata mbeteshin të tronditur dhe në fund më pyesnin se ku ndodheshin banjot. Plaka erdhi përsëri në fund të javës. Ajo u ul në stol dhe lexoi deri vonë. Aty bënte fresk dhe kishte shumë dritë.Më në fund, ajo la librin në stol dhe iku. Unë e mora dhe e çova në shtëpi. Nuk lexoja libra. Po nuk mund të lija një libër në stol.

Një javë ajo nuk erdhi. E ndjeva mungesën e saj. Ndoshta ishte sëmurë, ose ishte nisur me pushime. Amerikanët udhëtojnë. Stoli ishte bosh. Tani fillova të mendoj se duket bukur një njeri që lexon një libër në stol. E harrova plakën, librin, stolin. Isha roje sigurie dhe shikoja me kujdes gjithçka, detaje e hollësi, që s'i vinte re njeri.

- Si ndodhi, ju lutem, ishit këtu ju zotëri kur ranë kullat?
Ktheva kokën, ishte plaka.
- Isha këtu, - i thashë. - I ndjeva zërat, i ndjeva zërat vërtet në një çast. Nuk e di si ndodhi. Ishte si një ulërimë e akullt. Më zgjon natën nga gjumi.
- Kisha djalin.
- Djalin tuaj, zonjë?
- Ai po shkonte tek e fejuara. I kishte blerë një unazë me diamant dhe me pyeti tri orë përpara se të nisej: mama, si të duket? Dhe unë i thashë atë që ndjeva, pak e vogël. Pse ia thashë? Ju dëgjuat zëra? O Zot!
- Një si uturimë zërash, gjëmim, tym. Po pashë dhe trupa që binin, zonjë. Nuk ju besoja syve.
- Atë djalë kisha. Edhe burri më ka vdekur në një aksident ajëror. Qielli m'i mori të dy. Më erdhi keq. Nuk e prisja që djali i saj të kishte vdekur në Ground Zero. Në këto raste njeriu shpik nga mirësia. Ç't’i thoja tjetër?
- A e dini, zonjë, që në Ground Zero kanë mbirë lulet e para, ca lilakë të verdhë?- Vërtet? Sa gjë e bukur. Unë lilakët i pëlqej shumë.
- Këta janë të veçantë, zonjë, në buzët e petaleve kanë nga një shirit të zi.
- O, kjo është e pabesueshme.- Unë mbledh shpesh. Do të bëj një tufë për ju. Po erdhët nesër, do ta gjeni në stol. Ajo erdhi të nesërmen dhe i gjeti vërtet në stol të mbështjellë me letër. I mori në duar dhe i këqyri për një kohë të gjatë. Ndoshta e tërhiqte ai shiriti i zi në buzë të petaleve të mëdha.
Pastaj hapi çantën, nxori librin dhe filloi të lexonte. Kur u ngrit për të ikur, mori vetëm tufën me lilakë, ndërsa librin e la në stol. E pyeta:
- Zonjë, pse i lini gjithmonë librat në stol?- Unë nuk kam bibliotekë. Nuk dua të kem.
Ç'ta dua? Unë lexoj një roman dashurie dhe e le në stol për tjetrin. Unë lexoj vetëm romane dashurie. I blej në mëngjes dhe i mbaroj në muzg. Ato janë shumë të bukur, të bëjnë edhe njëherë të re. Të bëjnë të ëndërosh se dikush është atje, po të pret, kjo pritje, vetëm kjo pritje ndoshta e parealizuar ndonjëherë, ia vlen për të zbukuruar pleqërinë dhe për të shpresuar. Nuk është pak, apo jo?Unë mendoj se, po ta fus në shtëpi ketë roman, do t'i heq pandehmën e pritjes një tjetri, një gruaje si unë, dhe kam kohë që mbjell stolat e Manhattenit me romane dashurie. Ajo iku. Romani i mbajtur mirë qëndronte në stol. Priste një njeri për ta prekur, për ta shfletuar, për ta lënë, ose për ta lexuar.Unë e harrova për një kohë, po kur u kujtova, e pashë sërisht atje, në anën e djathtë, ku pas pak u afrua një nga pastruesit, e mori me të shpejtë dhe e futi në thesin e zi të plehrave. Doja të thërrisja, të vrapoja pas tij, po nuk munda, sepse isha roje sigurie dhe në atë kohë nuk më lejohej të shkoja atje.

PUTHJA E ZEZE


PUTHJA E ZEZE

nga ROLAND GJOZA

Askush nuk te pret ne Nju Jork.Je si ne nje ring.Manhatani eshte nje ring.Ha ca grushte te forte dhe je ne gjendje nokdauni.Nuk po merrja dot nje cek.Nuk po me ecte.Aq shume me pelqente te kisha ne dore nje cek,sa ne cdo bisede,mu be zakon te pyesja per cekun.Kaloi muaji i pare pa pune.I dyti,i treti,parate e shtepise qe kisha shitur ne Tirane po pergjysmoheshin.Me hyri paniku.U treta e u shemtova,me rane faqet,floket mu thinjen,filloi pagjumesia dhe harresa.E gjeja veten duke perseritur po ato gjera.Humbi perkorja dhe finesa.Zeri i dyte mu largua.Me lane gjerat gjer dhe manierat e imta qe i kriposnin pak castet e jetes sime.Po vinte neveria.Mjaft!A kthehemi mbrapsht? Ku te shkojme? Po,vertet,ku te shkojme? A ishe ti qe mburreshe;ia hodha,po shkoj ne Amerike?Po,ke te drejte,une u mburra,madje thashe se nuk do te kthehem me.Ne Amerike ka nje shprehje,qe besoj ka dale nga emigrantet, Take it easy,qe perkthehet,merre lehte.Po ishte krejt e pamundur,nuk e kisha veten ne dore.

Kerkoja pune,nje pune cfaredo,po njerezit vetem me degjonin te qete,pinin kafe dhe cigare.Sot luan Milan Mancester.Do te grumbullohemi te kafe Roma,po ti do te vish?Doja te therrisja,Ej,me degjoni,une kerkoj nje pune,se po me mbarojne parate.Me thoni, ju lutem,ku te mbytem?Te kafe Roma,ne oren dy..

Ne Nju Jork nuk te japin informacion.Ku te paraqitem,zoterinj?Te kafe Roma.A ka ndonje zyre ku mund te marresh ndonje informacion te thjeshte per pune?Te kafe Roma.Atje shkova,te kafe Roma.Ishte e shtune.Prit,me thane.Prita.Ne oren dymbedhjete te nates,u thyen shishe birre, u kercye mbi tavolina,u shane,u rrahen,dikush qante,njeri beri shurren ne mes te lokalit.Dollaret derdheshin lume.Dollaret e nje jave pune.Dollari eshte jeshil si vreri,kur s'ke c'te nxjerresh me.

Ne Nju Jork nuk merret njeri me ty.Ika.Ne kafe Roma u bera si i shtepise..Kam nje enderr,i thashe dikujt,te prek nje cek.Ai nxorri kuleten nga xhepi i pasme i xhinseve dhe me la ne dore nje cek.Ky eshte,tha.Shiko sa marr une.630 dollare ne jave.O,merrke shume.Hyj te mesataret.Nuk jam i kenaqur.Po une qe s'marr asgje.?Epo,Amerika eshte me te ecur,burre i dheut.Ketu ka nje shprehje;Te marrte me te mire Amerika.Ata qe s'i merr me te mire,kthehen mbrapsht.Une jam bere per te qare hallin,i thashe,s'kam me para,do te kerkoj borxh.Po ne Nju Jork nuk te japin borxh.Eshte e vertete?Nuk e di.Sa muaj u bere pa pune?Kater muaj.Do te te lene nje vit pa pune,do te te lene te zvarritesh si qen.Te vuash edhe ti si te tjeret.Ky eshte nje rregull i ashper,po,ama, eshte nje rregull i drejte.Ke shkuar te mjeku?Jo.Akoma s'i ke marre ilacet?Jo.Po si rri pa ilace?Do te cmendesh vertet?Merr ilacet,se perdryshe do ta hash.Ti, tani , i dashur,zere se je shtruar ne nje pavion te cmendurish.Ti qofsh.As kete s'ta kane thene?Jo.Te pashpirtet.Ne Nju Jork nuk i vjen keq njeriu.O zot,o perendi,mos m'i merr mendte.630 dollareshi me shikonte nga lart poshte me nje ndjenje te sigurte per veten.Kushedi si i dukesha,se ai po me shikonte me njefare dhimbjeje.Une s'te rregulloj dot nje pune.Kam paguar 3000 dollare per te siguruar kete pune.Pastroj kater kate te nje gratacieli.Supervajser kam nje nga Mali i Zi,ai mi perlau parate,tani e ka rritur gjoben,kerkon 5000,po s'eshte per ty.Ai qe te rekomandon do 2000 per vete,pra behen 7000.Je ne gjendje te paguash?Jo.Sigurisht qe jo.E vrane nje supervajzer,se u tregua maskara.Mori parate,e la nj fakir te punonte dy muaj dhe e fajri,pra,e hoqi nga puna.E kishte bere kete marifet me tete shqiptare.E gjeten copa copa te paketuar brenda ne garbixh,ne plehra.More vesh?Une dridhesha,me vinte si te fiket.U mbulova nga djerset.C'pate?Merr urgjentisht ilacet.Tre vjet keshtu do te vuash.Tre vjet,me e pakta,se vazhdon dhe pese e gjashte vjet.Duhet te durosh.Pastaj,pasi te behet lekura si sholle kepuce,s'ndjen me asgje,s'heq e s'vuan,ke mbaruar me te gjitha,e merr jeten si te vjen dhe vidha,ajo vidha qe rri shternguar,te eshte spanuar,paraja para,femijet me shkolla te mira,ti qyqar,s'ecen me me kembet ne toka,po me kembet lart nga dielli,i qeshur,me i lumtur se nje reklame per breket e banjos,i shendoshe dhe buzagaz sic i ka hije nje amerikani.Kjo te pret.O zot o perendi,ky eshte fundi,po une ende s'kam filluar,jam pa pune.Une s'te ndihmoj dot,sic ta bera te qarte, duhen 7000 dollare,po edhe kjo eshte e rrezikshme,sepse..te paketojne,burre i dheut.Pikerisht aty ne kafe Roma qelloi nje nga ata qe lindin me talentin per te ndihmuar te tjeret.Keta njerez jane te rralle,i quajne zakonisht te leshte dhe s'gezojne fort personalitet,ngaqe prishin rregullat e 7000 mijesheve.Ai me tha me thjeshtesi duke me habitur pa mase.Eshte nje vend bosh ne nje Makdonald ne Manhatten.Porter.I ke letrat?Po.Menaxheri eshte shqiptar.Shko takoje sa me pare.Ai punon nga mengjesi ne mbremje dhe fle atje ne Mekdonald,ne bezme,bodrum.Lus zotin te kesh fat.Une si di rruget,i thashe.Mos u shqeteso,po te coj une.Faleminderit shume.S'ka gje.Hyme ne metrone e Nju Jorkut,ne rrjeten e merimanges,ne rrjeten e nje merimange te vjeter,qe te ha e te grin me shkaterrimet dhe pisllekun kuterbues dhe, pasi nderruam pese trena,mberritem ne Time Square,zemren e Manhattenit.Menazheri shqiptar qe shume i pashem,i qete,serioz.Ai me pranoi menjehere.Ke fat,me tha,ai qe prisja s'ka mberritur ende,fitove ti.Ne Nju Jork s'ka kohe.Neser ne 7 fiks ne pune.Kur them fiks,fiks,shqiptar.Asnje minute para,asnje minute prapa.Ndryshe fluturon.

Nuk fjeta.Shikoja harten.U nisa tri ore perpara.Nju Jorku eshte qyteti gjigant qe s'fle.Po njerezit,ama,flinin neper trena.7 milion njujorkeze udhetonin nen toke njekohesisht me mua bashke me gjumin e tyre te nderprere neper stacione.U nisa me trenin M nga Metropolitan Avenue,zbrita ne Myrtle Avenue.Prita pese minuta ne stacionin ajror mbi rruge.Shikoja pellumbat qe benin dashuri.Mora trenin J.Zbrita ne Esseks,pashe dy amerikano latine qe kendonin me kitarre tango te vjetra.Prita shtate minuta ne kembe i mbeshtetur ne nje kolone me pllaka te bardha.Nju Jorku eshte i bukur.Isha ne barkun e merimanges,nje bark i zbrazet plot drita.Ky stacion eshte rikonstruktuar, te ben pershtypje pastertia dhe ndjehet parfumi i grave.Amerikanet vene shume parfum.Erdhi treni F.Hipa me te shpejte dhe zura nje vend.Gazeta,libra te harruar mbi ndenjese.Dua te marr nje liber,po s'kam kohe,se stacioni tjeter vjen shpejt dhe koha ketu iken sikur e ndjekin.Mberrij ne Union Square,14 strit.Ketu me pret nje rremuje e madhe.Eshte nje nga nyjet me te rendesishme te metrose.Pikerisht ne kete vend takohen pjesa me e madhe e trenave.Pertoke shesin kaseta me filma.Nje kinez i bie lutes,nje vegle popullore,plot me gdhendje fantastike.Ai merr nga une nje dollareshin e pare.O zot,me co ne vend ne oren e caktuar.Ne kaosin e Sheshit te Bashkimit,e humba fillin.C'tren do te merrja?Sheshi i Bashkimit u be Sheshi i Ndarjes.Ketu marr trenin 5,up toun,qe te con lart,ne pjesen veriore te Manhatenit.Mberrij ne 59 strit,ne Levingston Avenue,zbres me nje mbrese deshtimi.Kam gabuar.Jam prane Central Park.Duhet te kisha zbritur ne Grand Central,ne 42 strit.Kthehem mbrapsht dhe mberrij perseri ne Union Square.Po pse ketu?Me kapi paniku.Mund te kisha zbritur ne 42 strit.Pastaj te merrja B,D,V,oseV.E kisha humbur.Nxorra harten,po s'kuptoja asgje.U ula ne nje stol dhe mblodha veten.Prane meje ,nje vajze e bukur bionde lexonte nje roman bestseller.Amerikanet nuk te shikojne ne sy dhe ti s'duhet t'i shikosh.Bukuria e saj e paster ala Hollivud ma mori mendjen fare.U ngrita dhe vrapova.Ne vend qe te merrja trenin F,D,B,ose V,mora serish 5,po kisha mendjen qe te zbrisja ne Grand Central,42 strit.Atje ishte katrahure e vertete.Merimanga e vjeter 100 vjecare,kishte dale per gjueti.Miliona viktima ne barkun e saj.Nje nga ata isha dhe une.Nxitonim te perfundonim ne barkun e saj te pafundme,nxitonim per tu ngrene.U shikoja njujorkezeve vetem tabanet e kepuceve,me thembrat e pangrena,qe tregonin mireqenie,xhepat e fryre,u pikasja gjithashtu dhe lehtesimin e madh qe ndienin teksa flakeshin si jashteqitje plot gas dhe serish vraponin sikur i ndiqte dikush nga pas.O zot,c'trullosje,s'dija ku isha.Harrova ku po shkoja.U ula perseri ne nje stol te ndyre ku flinte nje homles.Ai kishte vene biblen si nenkrese.Ishte pjekur me Krishtin.Une po shkoja te filloja punen e pare dhe ndieja ankth, emocion, mundim,gati lumturi qe do te filloja nje pune dhe do te merrja nje cek.Krishti eshte me homlesin,mendova,Rokfelleri eshte me mua.Homlesi flinte,une vrapoja.Ora ishte gjashte e dyzete.Ku shkoi kaq shpejt,mos ishte koha e shpirtrave kjo,qe rreshqet tinezisht dhe s'te pyet.Po me linin fuqite.Te lutem Amerike,me merr me te mire.S'kam bere asgje te keqe,vec ca vjershave qe s'mi lexon njeri.I vetmi mekat.Ma fal kete mekat.Trenat vine njehere ne dhjete minuta,te pakten treni qe pres une,treni 7.Ai s'po vjen.Po erdhi tani,une kam kohe te mjaftueshme,po jo te tepert.Mund te mberrije pese minuta perpara.Nuk eshte keq.Treni s'po vjen.Kam dhe nje cope rruge per te vrapuar.Ai po vjen,me shpejtesi si prej akulli.Vjen dhe s'vjen,si per t'u tallur.O zot,pse s'fjeta sonte ne nje stol metroje si ai homlesi?Me ne fund treni 7 erdhi.Dridhesha i teri.U hap dera automatike me ngjyre argjendti dhe prita te dilte turma e njerezve.Kur u bera gati te vija kemben ne te,nje vajze e zeze perplot bukuri bishe dhe ajri te savanave te Afrikes,parfum trulloses lektises dhe seks te bujshem qe po shkrumbohej nga flaket,i zgjati buzet e mishtorme nje djaloshi te zi me kacurrela dhe sakaq u mberthyen te dy aty te dera,ngjitur me mua,qe doja te hyja brenda ,por s'po s'hyja dot.Ishte nje puthje e zeze qe kishte nje bukuri te mahnitshme.Ai i vuri doren prapa te bythet e kercyera dhe ajo iu dha me dhimbjen e thelle te dashurise qe s'do te ndahet per asnje cast.Ajo po e tepronte,ai u terhoq pak prapa,po ajo i futi doren poshte dhe ai i u dha si i mrekulluar.Dyert u mbyllen dhe u hapen serish.Ne ate katrahure te Grand Central,ajo puthje qe me la pa mend,kerciti per te fundit here me nje pasion pervelues te nates afrikane kur luanet shkojne pas luaneshave nen shiun e zjarrte te yjeve.Dera u mbyll para syve te mi.Djaloshi brenda,ajo jashte,une ne kembe duke mos dale ende nga ajo puthje e zeze,me nje parfum shkrumbi te Afrikes qe digjet.Une gomari ,ndieja ende poezine,qe po me merrte me qafe.Kur u kujtova per trenin qe me iku,gati sa s'qava nga deshperimi.Ora ishte gjashte pa dhjete.Ndieva nje si thike ne bark.I hipa trenit tjeter,me tronditjen e puthjes se zeze,dola nga dera i pari dhe ia dhashe vrapit neper Time Square.Mberrita atje ne shtate e kater minuta.Hyra brenda.Pse ta fsheh,puthja e zeze me ndiqte si tundim i djallit.Menazheri me pa,ma beri me shenje,shko,une u ktheva dhe ika.Kisha humbur punen per kater minuta, aq sa zgjat nje puthje. Nje puthje e zeze.

Roland Gjoza- tregim- MOTRAT KARMELITANE

ROLAND GJOZA

MOTRAT KARMELITANE


Ai quhej Francesk.Ishte prift ne Azis.Rroi koken,mbathi sandalet zbathur,doli ne rruge te predikoje.S'kishte para per te blere as dhe nje cope buke.Kisha mbeti larg.Ai nuk u kthye me atje.Fliste shume bukur dhe, nga fjalet e tij, njerezve u shfaqeshin mirazhe.Francesku endej neper rruge,ne shi,ne diell,i ndjekur nga nje shpure vagabondesh,qe i ktheu te gjithe ne pasues te tij,i ndjekur nga nje aradhe kurvash ,qe i ktheu te gjitha ne pasuese te tij.Kur vdiq, mungesa e tij melankolike, u shnderrua ne idhujtari te re.Me 1009 u themelua urdhri franceskan.
Gjergj Fishta ishte franceskan,me i madhi franceskan i Shkodres..Ai kishte lindur ne Fishte te Zadrimes,atje shkonte cdo vit dhe ulej te Mrizi i Zanave.Ky yrt blu si nje pjese e qiellit eshte edhe sot i paprekur.Rudine e bute e prere kryq e terthor nga rrezet e fresketa te agsholit,madje dhe naten vezullon holle dhe ndihet neper te nje tringellime prej argjendi sikur punojne qielloret ne punishtet e arit.Vertet, si ka mbetur pa u demtuar kjo parajse el,prane shtepise ku vinte per te pushuar e per te shkruar kenget e Lahutes,Fishta i famshem?Nuk e di.Kam qene atje ne 2004,ne fund te gushtit,jam ulur te Mrizi i Zanave,kam pire kafe te bluar me mullirin e kafese,qe perdorte Fishta.Jam futur ne dhomen e vogel me dritare nga oborri ku shkruante poeti,kam pare vendin ku flinte,po ajo qe me beri pershtypje te madhe ishte qemeri i portes,qemeri prej guri te bardhe te latuar me stilin roman,ku benin spikame dy kryqe.Fishta kishte falur dy gjaqe.Dy kryqe te gdhendur nga dora e Fishtes.Grate ishin te bukura,te gjata,te plota,qeshnin e kukurisnin,perplot shend hireplot,stermbesat e Fishtes dhe burrat e tyre me mustaqe te medha,nuk pushonin duke treguar per poetin,qe parashikonte gjithcka,madje edhe vdekjen e vet.Po pse qeshnin valle?Po zjenin rakine.Ne kete kohe vinte Fishta,shkruante,kendonte,qeshte me gaz te madh dhe falte gjaqe.Grate dhe burrat pinin raki dhe benin dashuri.I shikonim dhe s'i shikonim,iknin dhe vinin,oshetinte shtepia nga te qeshurat,kumbonin shkallet,ulerinin si dreqi grate,ankoheshin e shanin burrat.C'behej ne ate shtepi!Ne ate shtepi ngjitur me Mrizin e Zanave.Gra dhe burra, qe do te treteshin neper varre,po te mos ishin falur ato dy gjaqe.Gra qe benin dashuri,pinin raki dhe u shkelnin syrin burrave,qe nuk ua dilnin dot.C'gra,keto te fisit te Fishtes!Gra te bukura,qe i kishte shpetuar falja.Falja e Franceskut te Azisit.Falja e Gjergj Fishtes.
Nuk e kuptoja kete lloj falje.Iknim neper Zadrime si te trullosur.Ishim nisur per ne Nenshat te Shkodres,ku me priste nje histori e cuditshme,me e mistershmja histori,qe ende s'me besohej.
Ishte muzg.Vetmi dhe zheg.Na kishin thene se ishin disa vajza qe ishin mbyllur perjete ne nje kuvend ne mal.Quheshin motrat karmelitane.Mberritem,e hapem vete deren prej teli dhe hyme brenda ne oborrin e madh,bokerrime e kuqerremte,qe ngrinte pluhur nga era.Kuvendi ishte i madh si manastir,i bukur,i paster,me nje fener te gjate te porta.I rame ziles.Doli nje vajze shume e bukur,me veshje te zeze dhe skufje te bardhe.Ajo na buzeqeshi dhe na ftoi brenda.Nje korridor i shtruar me pllaka argjendi,nje dhome e vogel me disa karrige dhe nje sportel.Ne pritem gjate.Erdhi nje vajze tjeter,hapi sportelin dhe na pyeti;
-- Keni ngrene darke?
-- Jo.
Ajo na solli makarona me salce,fruta dhe uje.Po nuk harroj buzeqeshjen e saj,qe me dukej se ishte shpikja e saj.Nxorri nga brenda nje shporte te mbushur me letra te palosura dhe e vendosi ne tryezen ku po hanim.Heshtje dhe qetesi,si atehere kur njeriu lutet pa ze.Ishte vertet ora e lutjes.Ato luteshin 7 ore ne dite.I pame nga dritarja si luteshin ne kembe,me pellembet e duarve te puthitura,me syte e zbardhur sapak nga era e qiellit,sepse ato prej andej kishin dale prej andej per t'u ngjitur lart.Syte e medhenj,me blana te erret nen to,qerpiket me nje grime drite te fundit,gjoksi qe ulej e ngrihej me ritmin e vargut te lutjes.Kurmi i drejte,i epshem per qiellin,indiferent per token,qe s'u perkiste me.Pse luteshin aq shume?Vertet kishin vendosur te mos dilnin me nga kuvendi?
-- Si te quajne? e pyeta gati me peshperime.
-- Marie.Kam nje vit e gjysme ketu,me duhen edhe kater vjet qe te pranohem moter karmelitane.
-- Nuk pendohesh?
-- Kam ardhur me deshiren time.Kjo quhet klauzura,mbyllja.
-- Po deri kur?
-- Pergjithmone.
-- Po pse,Marie?
-- Lutemi per ata qe s'luten.Klauzura nuk eshte ngujim,po jete e mbyllur me vullnetin tone.Celesi eshte ne anen tone,e hapim porten kur te duam.
-- Luteni per vete?
-- Edhe per vete.Lutja eshte dashuri.Lutja eshte zbrazja jone para zotit,i besojme te fshehtat.Njerezit japin jeten per nje qellim.Ne japim jeten per zotin.
-- Po si jetoni ketu,me c'fare merreni,dita dhe nata per ju duhet te jene te pafundme.
-- Varet si ta kuptosh,zoteri.Ne kemi kopshtin,mbjellim,qendisim,lexojme,gatuajme,hekurosim,presim udhetaret,lutemi per halllet e tyre.E shikon ate shporten,ajo mbushet me copa letrash,ku jane mbyllur plot drama te njeriut te zakonshem.Ne i hapim letrat,lexojme c'shkruhet ne to dhe lutemi,terheqim vemendjen e zotit te lutja jone.Dhe kete e bejme me te gjithe forcen e shpirtit.Ketu ne kopsht kemi dhe varret tona.
Kjo me beri mjaft pershtypje.Ajo me tregoi varret,shtate tunele prej guri,aq sa ishin ato,me fenere, qe leshonin driten e lutjes.Kopshti i madh ishte mbjelle me domate,tranguj,qepe,peme,benin spikame pjergullat e rrushit,puse,lisharse,shkurre lulesh,trendafilesh e lilakesh.Ajo m'i tregoi te gjitha,pastaj u kthyem te shporta me letra.
-- Te hedh dhe une nje leter,-- i thashe.
-- Natyrisht,-- m'u pergjigj.
Kisha nje trashegimi,po s'po merrja gje.
Pastaj i takova dhe motrat e tjera.Tani u binda qe ato kishin shpikur buzeqeshjen.Te gjitha ishin aq te dashura,te embla,pa fjale,sikur te mos ekzistonte ne kete bote,cmireziu,egoisti,hajduti,krimineli..Une kisha bere pak hapa nga toka dhe isha ngjitur lart.Ato ishin ne qiell.Jetonin me lutjen,diellin e tyre dhe me ngacmimet tokesore,henen e tyre.I kisha humbur lidhjet prej vdeketari.Francesku i Azisit e Gjergj Fishta duhet te ishin diku atyre aneve,nuk shfaqeshin,po punonin per shpirtin,per te padukshmin shpirt,qe fare pak e dine qe ekziston.Ishin punishtet e arit qe permbytnin naten me vezullim te holle si te Mrizi i Zanave.
Pastaj Maria me tha;
-- Zgjata doren dhe mora nje leter.Po me vdiste nana.Duhet te lutesha per shpirtin e saj.
Nje moter,kur hapi letren mesoi se fshati i saj ishte braktisur krejt dhe duhej te lutej per varret qe kishin mbetur vetem.Nje moter tjeter zuri shtratin,kishte mbetur vetem.Asnje ne kete bote.Mbytur ne liqen duke festuar,nane,vellezer,motra,nipa,mbesa.C'mund te thuash?
Keshtu rrojme ne dhe lutemi,hyjme ne kapele cdo dite dhe lutemi,per ata qe s'luten me dhe per ata qe s'besojne te lutja.
Sa me pelqente Maria!C'donte ajo ne kete kuvend?
-- Makina na pret,-- i thashe, -- vjen me mua ne Shkoder?Nje nate.Vetem nje nate,se me pelqen shume.
Ajo buzeqeshi me embel,me nje hir te madonave te Kapeles Siksine,beri sikur nuk degjoi asgje dhe nuk me ktheu pergjigje..Nuk me besohej se keto vajza do t'i bindeshin urdhrit te Franceskut te Azisit apo Fishtes,apo, sic me thane ,nje shenjti te malit Karmel ne Izrael,qe kishte jetuar disa shekuj para Krishtit.Une ndieja tundim te fshehte dhe s'me ikej vetem ne Shkoder per te fjetur.
Maria mori shporten,shkoi ne nje cep te kopshtit, i dogji letrat me drama te vogla,qe shpejt u shnderruan ne nje pirg hiri.Aty ishte dhe letra ime.Lutjet ishin shqiptuar.Tashme ato letra ishin ne qiell.Shporten bosh ajo e la para sportelit,u kthye nga une dhe peshperiti;
-- Tani do te ndahemi.Kaq ishte takimi.
-- Une te pres,-- i thashe me zerin qe me dridhej,-- jam ne makine.Nuk iki pa ty.Marie,nuk e merr vesh njeri,dy ore,vetem dy ore,ti je kaq e bukur,sa une nuk mund te mos t'i them keto fjale.
Ajo buzeqeshte me shpikjen e saj.O zot,sa e embel ishte.Po krejt e marre, qe kishte vendosur ta ngryste jeten ne kuvend.I preka doren.E hoqi shpejt.
-- Zoteri,une do te lutem per ju.Gjithmone do te lutem per ju.
-- Ju pres.Kjo eshte lutja ime.
Dola neper nate.Veshet m'i shpoi zeri i bulkthit,si nje alarm sirene,hunden ma goditi kundermimi i forte i zhumbrices,te shkundur nga era.Prita ne makine me ore te tera,po ajo s'doli.Une mendoja se ato vajza kishin patur drama te forta ne jete, ndaj ishin detyruar te mbylleshin perjete.I besoja afshit te nje nate vere,trullosjes nga dashuria,mekatit fillestar,s'besoja te shenjterite,vetem se me pelqente kur degjoja per mrekullite biblike.O zot,si t'i besoja kesaj atavizme ,ne mijevjecarin e trete,njemije vjet pas Franceskut te Azisit?Kaq i forte kishte qene fuqia e ketij prifti?Vertet,kaq i perkore dhe i pamposhtur paska qene urdhri i Fishtes,qe kishte falur dy gjaqe?Po sikur te vinte Maria?E c'fare?Asgje.Ishte e natyrshme qe te vinte.
Neper nate degjova kembe.Vinin njerez,i binin ziles dhe hynin brenda per te lene ne shporte letrat e tyre.Njerez te ngrysur,qe pothuajse kishin hequr dore nga te drejtat tokesore,njerez qe ngjiteshin ne qiell.Pastaj erdhi nje popull i tere dhe u zhduk ne qiell.Une ngriva brenda ne makine dhe s'po ju besoja syve,pickova doren,po ishte e vertete,degjoja korin e lutseve dhe mermerimen e trishtme te nje populli,qe besonte ne qiell.Pashe motrat karmelitane qe fluturonin lart e poshte,qirinj qe ndizeshin ne ere,pashe Marien,me buzeqeshjen e saj aq joshese dhe,pse ta fsheh,ndjeva xhelozi per Krishtin.
Ika nga syte kembet sikur me ndiqnin.

LASGUSH PORADECI - nga Roland Gjoza



LASGUSH PORADECI

Shkruar nga Roland GJOZA

Rita Bumi Papa,poetesha greke, kishte mberritur ne Pogradec.Ne mbremje ne ndodheshim te Lasgush Poradeci.Ai kishte nje muaj qe pergjonte ardhjen e mjelmave nga Ohri.Ato ende s'kishin fluturuar mbi liqen,sepse s'kishte ardhur ende nata e shenjte e qirinjve qe lundrojne mbi uje.Vetetin ne Mal te Thate dhe degjohen krojet.Bubullin me krisme oshetitese,trandet liqeni,ngrihet valoma dhe nderrojne ngjyrat.Keto po na shpjegonte Lasgushi,kur i thame se kishte ardhur Rita Bumi Papa dhe e kerkonte.Nuk shkoj,nuk dua te shkoj,kush eshte kjo Rita Bumi Papa,Safoja moderne?U mendua sapak dhe na tha se ajo ishte vertet poeteshe,vinte nga Greqia,kishte origjine shqiptare,po nuk ia vlente ta takoje.Recitoi dy poezi te saj, krejt papritur,po nuk beri fare koment.

Stufa me dru brambullinte dhe caji i malit ziente prej kohe ne enen prej xingoje.Kush e permendi Enver Hoxhen?Ai i linte te ndiznin qirinj dhe t'i leshonin ne liqen,u hidhte buke mjelmave kur vinin dhe qeshte,po nuk qante,se ai nuk dinte te qante.E pinte veren e butit,fjalosej me njerezit e thjeshte,me pa mua njehere dhe me tha te dilja nga Voloreku dhe une i thashe se do te dilja andej,po vec kur te ikte ai,se nuk i duroja rojat.Kur ishte ai ketej, nuk vinin mjelmat tek une ,se i ndillnin rojat.Ato qe s'bindeshin,se mjelmat s'pyesnin kush ishte Enveri,qelloheshin me silenciator.Kur i thane se ca mjelma nuk donin te qendronin ne Volorek,ai qe pergjigjur;veruni shenje atyre,tradhtareve,se dua t'u them dy fjale.C'thoshte ai i marre,duhej bere patjeter,se nganjehere kujtohej papandehur dhe ne ate kohe me mire te gjeje nje vrime e te fshiheshe,ndaj

rojat moren shpejt e shpejt dy nga tufa dhe u vune shenje.E dini c'beri Enveri?I lidhi pas kembeve dhe i merrte osh kur shetiste.Nipa e mbesa e ndiqnin pas,u ckulnin pendet mjelmave,e dini kete,nuk e dini, u ckulnin pendet,zogjve qiellore, gjersa i lane gollomesh,me nje fjale,ai i denoi tradhtaret,zogjte e shenjte te liqenit.Zogjte e mi,qe i pres prej kohe e s'po vine.

Tani eshte Ramiz Alia,i thame,si te duket Ramiz Alia?Lasgushi u mendua,tha;

-- Ai qan.

Ne pame njeri-tjetrin.Lasgushi perseriti;

-- Ai qan.Isha mesues ne gjimnazin e Tiranes.Ramizi ishte djale i holle,i paster,rrinte te banga e pare,rreshti i mesit.Me bente pershtypje perkorja e tij,drojtja dhe heshtja e tij.Erdha nje dite ne klase dhe c'te shoh,baterdi,ishin zene e shqyer,goditur me fshirese e shkumesa,nje tym e nje ere pluhuri e gelqere,qe me ngriti nervat.Thirra papandehur,pa e permbajtur veten,uleriva me pezm;

-- C'behet ketu?Kush e ka bere gjithe kete llaftari?Ti!

Dhe drejtova gishtin nga Ramizi.Nuk di si t'ua shpjegoj kete gjest te pakontrolluar.C'beri ai?do te pyesni ju. Qau.

Rita Bumi Papa hengri peshk koran,piu vere buti,me nje ngjyre trendafili duke pare liqenin me te bukur ne bote.Kishte debore ne male.Mijera kredharake buisnin mbi ujin me ngjyrat e mendafshta te kanaleve dhe luleve te ndritshme te Monese.Pastaj ajo shkoi ne dhome ,po dhe atje iu shfaq liqeni me nje blu te qeshur prej vajze qe pret.Doli ne ballkon,perseri liqeni dhe, atje tej nje qen i vogel dhe nen drure nje plak sa nje bohce, qe rrokullisej dhe larg nje re e perhimte perplot vezullime,barkat levorashe,pluskimet e insekteve dhe brerimi i befte i shiut perziere me nje therrime diell fsheharak,nuk duroi dot me dhe zbriti ne holl,me nje ndjesi trallisese,me nje arome te befte ne hunde,qe vinte nga pluhuri i lulishtes ne shi.

Pataj ajo doli ne treme dhe u lag ne shi.Gjithashtu pemet qulleshin,rera,qeni i vogel dhe ai plaku si bohce,qe s'rrinte ne nje vend.Shiu pushoi papritur.Pikonin strehet,deget,floket,pikonin poezite ende te pashkruara.Pikonte mishi i saj,gjinjte,ijet,qafa,supet,gishterinjte,kembet,pritja pikonte dhe bota e liqenit platitej pa ane e pa fund.Tani te kishe te lindje perseri.Tani te vdisje sic vdes dita ne liqen.Nje dite prej boje vaji te pikturave te Monese,qe s'vdes ,po vdes per te mos vdekur kurre me. Ai ishte,ai, poeti,qe ajo priste.E njohu nga gjesti.Ai ndezi qirinj te gjate dhe i nguli ne barke.Ajo barke qe tundej,u shnderrua ne kishe.Qeni angulliu.Ajo priste ne treme dhe, ai,sikur ta dinte, erdhi drejt saj dhe ndaloi.Ajo ishte shume e bukur,e prere sipas shijes se frakut dhe bastunit te tij,sipas papijonit dhe kemishes se bardhe me fruda,sipas karroces me gjashte kuaj ku hipi per te percjelle Eleonoren,studenten e mbetur ne albanologji.Ajo i kishte dhene nje te puthur dhe i kishte rreshqitur nga duart.Sa e bukur qe ishte Rita Bumi Papa dhe ai matuf i vonohej takimit me te.Ngriti koken si ai zogu i shkembit,ate koken me leshra te bardha,e pa drejt ne sy,u tund e u shkund brenda atyre rrobave te sajuara,qillotave te gjera me mballoma,,jelekut te vjeter prej lekure,zhaketes mbi zhakete,kemishes se bardhe te mbyllur keqas ne gryke dhe recitoi ne greqishten e vjeter fjalet e dashurise te Hektorit drejtuar Helenes,pastaj kur e pa qe syri i saj i dha drite liqenit aty brenda,ia ktheu ne gjermanisht,anglisht,frengjisht,rusisht,hebraisht,indoevriopianisht,spanjisht,italisht,rumanisht dhe ne fund fare shqip.

Rita Bumi Papa ngriti duart me gjestin e gruas qe dashuron,ne ate castin e krisur kur kerkon me ngulm qe mashkulli t'i bjere ne gji.Ashtu beri poeti i liqenit me te bukur ne bote.U perfshi nga krahet e saj dhe nuhati fshehtesisht eren e kurmit dhe te parfumit te saj,ndjeu me rreqethje rrumbullakesine e bute te gjinjve te saj,preku pa turp belin e saj te zhdervjellet e te epshte,po nuk i coi duart me poshte,se nuk ia lejonte perkorja e atij valsit te harruar qe kishte kercyer me qirinj,ne Viene me Eleonoren.

Ashtu mbeten ne krahet e njeri - tjetrit dhe ajo qau.Ai u trondit.Kjo ishte e qara e nje gruaje shume te bukur,e qara si poezi.Ah,te vdiste ne ato krahe!Po ai ishte shqiptar,shqiptar i vertet,se kur ngrinte dolli shqiptari ai,liriku finosh,shqiptonte keto fjale;Per flamur! Rrofte e valofte!Rencim nen hijen e tij.I pelqente t'i kujtonte keto trimerira pleqerishte ne krahet e nje gruaje te bukur si Rita Bumi Papa.

-- Eja nga une -- i tha ajo me ze te mekur.

-- Jo,eja ti nga une,te shohim kur te vijne mjelmat e Ohrit.Une i ndeza qirinjte,se ja u ndjeva frymen.E shikon ate rene e perhimte?Ato jane.Naten i ke ketu te valet ne breg.Qendrojne mbi uje.Tunden mbi uje si zonja te medha.Lart ndrin hena.Njerezia flene,kur e kur degjohet bilbili i nates.Kam njeqind vjet qe s'fle.Poezine s'e shkruaj me,s'ka kuptim,e ndolla,e kam,e perze,s'me le.Eja, do te pjek geshtenja per ty,se qenke shume e bukur.

-- Nuk vi dot vetem,me lejon te vij bashke me bashkeshortin tim,poet dhe ai?

-- Je e martuar,zonje?

-- Po.Kam shume vjet martuar.E dua tim shoq.

-- Qofsh shendoshe.

Lasgushi ndolli qenin dhe iku.Ajo qau.Ai e degjoi dhe iu mbush zemra me dashuri si atehere me Eleonoren kur kercenin vals me qirinj.Edhe ajo qante keshtu trishtem si poezi.

ZOGJTE E HICKOKUT- esè per Tanin

ROLAND GJOZA

ZOGJTE E HICKOKUT

Esè per Tanin

Prisnim te pergola, nen bistaket e rrushit,te medhenj e te rende qe s'leviznin nga era.Nje luzme grenxash silleshin mbi kokat tona.Ishte rrush Tajge dhe Hafiz Ali i zi,i pavjelur,qe per cudi nuk prekej nga askush.Ku e dija une, se aty vinte Tani, enkas per te pare bistaket e praruar te rrushit,mbi tryezat intime,mbi vajzat,mbi te lajthiturit dhe te famshmit e spektakleve..Ishte mbasdite,dielli i madh i kuq,dielli i fundit,dukej ende mbi mur me nje bukuri tronditese.
- Tani,ti vjen shpesh dhe shikon bistaket e rrushit.Te pelqen ky vend?
- S'kam pare bistake te tille.Ketu njeriu ndjehet ndryshe.Sikur ka me shume fat.Vajzat duken me te bukura.Ju, te spektaklit,beheni me interesante,une fitoj siguri me te madhe me Buxatin dhe Pirandelon.Vij dhe kur mbushen portokallet me kokrra te medha,te kuqerremta dhe limonat me kokrra teper te medha te verdha dylle si qirinj feste.Askush nuk i prek.Kjo eshte interesante.Perjashta behen greva,mitingje,katrahure e rremuje pafund,ndersa ketu,Kopshti i Edenit nuk preket.
- Ti vjen te Kopshti i Edeni-i thashe.
- Jo si Adam -me tha dhe qeshi.
- Po pse jo si Adam? e pyeta.
- Eshte shume patetike.S'me pelqen qe e thashe.
- Mua me pelqeu.
- Zoti krijon dhe nje vend per ne.Dy hapa me tej ndoshta vrasin dike.Mbreme u vra dikush te piceria Loro Borici.Mjafton te shikoj keta bistake me rrush dhe keto grenxa qe s'na thumbojne dhe e kam gjetur alibine.Pse jeni mbledhur? C'prisni?
- Sonte te pesembedhjetekateshi do te xhirohet nje skec i Koco Devoles.Duhet nje makine jashte serie.Presim.Ketu vijne shpesh ata tipat qe kane makina te tilla.
- Eshte duke ardhur.
- Kush?
-Bishtaleci.
- Nga e di ti?
- Ngaqe vi shpesh e kam pare.Po kam ikur shpejt,se nuk dua te di me teper.Me pelqejne cereket apo gjysmat e historive.Edhe ata i terheq bibla e ketij kopshti.Eshte nje mister.Pa dashur eshte perkuar me dicka te shenjte.Dhe per mendimin tim ky vend se ka jeten te gjate.Erdhi!
Ne lokal u futen tre vete veshur me te zeza.Bishtaleci ishte biond,mjaft i pashem,me sy te embel ,te qeshur.I gjate,trupdrejte,me nje ecje te lehte e te shkathet prej atleti.Kishte floke shume te gjate te mbledhur bishtalec,te lidhur me nje fjongo te zeze.Dy te tjeret ishin rrondokope,nurseze,te paafrueshem.Pali Kuke u ngrit ne kembe dhe me miresjellje e tij,qe bente pershtypje,pyeti se e kujt ishte makina.Ata nuk i kthyen pergjigje.Edhe Koco Devole u drejtoi te njejten pyetje,po ata bene sikur s'e degjuan.Ne kete kohe,qe s'kam per ta harruar kurre,Tani i tha shpejt e me njefare zhargoni bishtalecit.
- Jane fakiret e televizionit,xhepshpuar,pa nje dysh,duan Mercedes-Bencin tend per nje xhirim te pesembedhjetekateshi.
- Ta marrin ,po me nje kusht,te me xhirojne dhe mua-tha bishtaleci.
Tani u ngrit dhe iku.
Bishtaleci u kthye nga Pali dhe Koco;
- Artista,dakort,po te me xhironi dhe mua.
Ata nuk e prisnin.Koco tha;
- Kemi gjithe diten qe presim.Qenkemi me fat.Ja dhe makina qe kerkonim,e zeze,e madhe,me perde, jashte serie.
- 120 000 marka, njesh! tha nje nga rrondokopet me bezdi.
-Ti do te luash shoferin,tha Pali.
- C'do te bej une?
- Do t'i hapesh deren biznesmenit 2M, Kocos.
- Me kenaqesi.
- Koco duhet te na e hapi ne,damblla! tha rrondokopi tjeter me mllef.
-Lere,s'ka gje,kjo ka qene endrra ime,te dal ne nje film,tha bishtaleci me njefare gezimi te permbajtur.
Kaluan dite.E kishim harruar bishtalecin biond.Tani ishte muzg.Cuditerisht mbi pjergullat me bistake rrushi po lazdronin me hare te krisur nje tufe zogjsh.Ata cukisnin kokrrat e medha te rrushit,me sqepat e verdhe ne driten e fundit te dites.Na u kujtua filmi "Zogjte" e Hickokut.Tani mori ne dore nje kokerr rrushi te ngrene pergjysme.Nje kokerr rrushi te zi,te skerfitur,me nje fare te madhe brenda me ngjyren e arit.
-E more vesh,tha ai,ata i vrane.Te tre.Brenda ne ate makinen.Ka dy dite qe ketu vjen e ema e bishtalecit,ne kete ore,ose pak me vone,po ajo vjen,megjithate.S'kam pare nene me te pikelluar.
Vertet,ajo erdhi.Ishte e re,e gjate,e bukur e mbeshtjelle me nje sharp te zi.
- Vjen kur bie erresira.
- Ajo po qan,thashe une.
- Qan kur bie erresira,tha Tani
- Dhe keta zogjte,thashe une
- Zogjte e Hickokut,tha Tani,eshte e para here qe i shoh.Ajo e kishte djale te vetem.Ai merrej me trafik prostitucioni.
Tani shikonte kokrren e rrushit.Nxorri prej saj faren e madhe dhe e futi ne goje.Une e pashe me cudi.
- Dua ta mbjell ne fyt,tha duke qeshur,te me vijne dhe mua zogjte e Hickokut.Te vuash per tjetrin eshte detyre,te vuash per kete nene eshte dhe art.
Isha betuar te mos i harroja ato fjale te trishtme,tejet poetike,te thena pikellueshem ne ate Kopsht Edeni,ku vinin njerez dhe fantazma.
Tani u ngrit dhe iku.E pashe atje te dritarja ku hodhi nje shikim te shpejte brenda me nje sy te madh kureshtar dhe nxitoi drejt deres prej hekuri.Ate e priste hena perjashta.Po ajo hene qe nga koha e Adamit.Sikur ta merrte dhe te ikte bashke me te nuk do te me vinte cudi.Ai ishte nje djale i drojtur,qe ndoshta priste naten te qante ne erresire.Me shume per artin.Per zogjte e Hickokut.
Brenda ishte Pali Kuke me ate grua.
- Faleminderit,i tha ajo,sa ben?
- Asgje,te lutem,mos e perserit.
- Ai ishte aq i mire,i dashur,s'i bente keq as mizes,pse o zot,pse o zot me denove kaq shume.I thoja,prije bishtalecin,se te shkon aq shume,hiqe kordelen e zeze,se ndjell keq,po ai qeshte,vetem qeshte si cupke.
Pali i kishte lene mbi tavoline kaseten e filmit,ku ai,djaloshi biond me bishtalec,del nga makina dhe i hap deren Kocos.Kaq.
Ajo nuk qante me .Konjaku qe kishte pire e kishte mbledhur pak.I shkelqenin syte me nje ndricim te thelle qe pikonte brenda.Kishte qepalla te medha,qerpike te gjate qe leshonin hije,duar elegante,gishtrinj te gjate,te thate,sapak nervoze e sensuale.Gjysmen e kokes prapa dhe supet e gjere i a mbulonte sharpi i zi.
- Mos e teprova,qendrova gjate..e kam humbur..me falni..po ju ma keni pare djalin heren e fundit..me falni,para se te ngrihem dua t'ju pyes,a ishte i lumtur qe po e xhironit?
- Ishte shume i lumtur.
- Aktrimi ka qene endrra e tij..po..edhe imja..edhe imja..
Atje me tej ishte Tani,ne kembe,me nje veshtrim te cuditshem.Ishte kthyer prap.Jo,atij njeriu nuk i shpetonte asgje.Rrinte te banaku dhe i vinte veshin bisedes.Perjashta ne kopsht ne dritat e zbehta si qirinj dukeshin turbullt zogjte qe cukisnin kokrrat e medha te rrushit.Ishte nje nate mbytese,tejet blu.Gruaja doli.Tani e ndoqi nga pas.
- Zonje,peshperiti ai.Ajo ndaloi,kthehu koken,kapi me dy gishterinj fundin e sharpit te zi dhe e vuri ne buze.
- Une kam zerin e djalit tuaj.
- Zerin e tij?
- Ate diten e xhirimit kur ai tha se e kishte patur enderr te behej aktor,te luante filma.E kam sjelle me vete.
Ajo qau.Ajo qante qetesisht kur binte erresira.Ishte koha e trishtimit te nje nene qe kishte humbur te birin.Te birin e vetem,qe se preu bishtalecin dhe nuk e hoqi kordelen e zeze,qe i jepte aq hir dhe ndillte te keqen.
- Zonje,kjo qe po ju jap eshte lutja ime dhe nje qiri i shenjte,qe do te ndizet vetiu sa here do ta degjoni.
- Faleminderit..shume faleminderit...si ju quajne?
Ai i tha emrin. Ajo e bekoi.E bekoi nen ata zogj te terbuar,te zinj,qe cukisnin pa pushim bistaket e medhenj te rrushit.
- Mos vuani kaq shume, ,ju vuani..,i tha ajo.
- C'thoni,zonje!
- Mos ndillni per keq.
Ajo u kthye dhe iku.Ai iku pas saj.Ajo qante ne erresire.Ai mendonte per stilin e veshtire te Pirandelos.Ajo fshinte me fundin e sharpit te zi lotet e nxehte.Ai mendonte per zogjte e Hickokut dhe qeshte.Tani qeshte shume bukur,me bukur se Pirandelo dhe Buxati. Ai ende qesh,qe te mos ndjelle keq.


Kuadër nga filmi i Alfred Hickokut "Zogjtë"

ROLAND GJOZA - tregime

ROLAND GJOZA
tregime


PER SHKAK TE VAJZAVE NGA PARISI


Vajzat nuk e prisnin si dikur,me ate embelsine e buzagazin e cilter qe i jepte drite divine terminalit Sharl De Gol ne Paris.Nuk e terhiqnin me as Luvri e as Notre Damme,ku ai ndizte nje qiri per vete.E kishte kuptuar nga ca shenja gati te paverejtshme qe na trondisin befas me ndiesine e nje trishtimi pafund,se i perkiste aradhes se njerezve te tepert.Donte t'i harronte vajzat qe ishin martuar me franceze dhe prej kohesh benin jeten e tyre e per kete shkak,ai kerkonte nje kanxhe ku te kapej e justifikohej njefarsoj.Ato e merrnin ne telefon rralle e me rralle dhe bashkebisedimi ishte pak a shume ky:
- Baba,si je? Me ka marre malli per ty.Kujdesu per veten.Si eshte moti andej?
- Bie shi- pergjigjej ai - po nuk ben ftohte.
- Mbyllu brenda,mos dil!
- Vec te cmendem,c'thua moj bije?..Tesha kam,cadren e madhe qe me ke blere ti,e s'do t'ia dije per ere e shi,s'e kam humbur ende.E,c'dal,moj,dy hapa gjer te kafja e Janit ku surb nje te uruar,koke me koke me ndonje mik dhe shkoj oret...Ju shikoni punet,pa une...
- Baba,te kam cuar ca kafe dhe ca veshje,them se do te pelqejne..Me thuaj, ke nevoje per gje? C'te mungon?
- Asgje
- Baba,karta dha shenje,mos u merzit po u mbyll biseda..
- Bejauni qejfin burrave,ate te shikoni ju,se jeni ne vend te huaj,degjove? Keshtu u thuaj dhe atyre dy te tjerave..
Biseda perfundonte papritur dhe nje ndjenje e pakendshme e kaplonte bablokun,te cilit gjithmone i mungonin parate.
" Do te jene ngushte, te zezat,se nuk i permendin me ,ato te shkretat...bejne sikur nuk u vete mendja..E,c'eshte dashuria tek e fundit? Interes dhe pike.Une jam bere si gogozhel,ngjall vetem meshire dhe merzi,edhe pasqyra ben fir nga pamja ime.."
Babloku na kish qelluar gojetar i lindur,plot fjale me lajle-lule qe dilnin nga goja e tij,tingellonin kaq embel e benin pershtypje kaq te thuket,sa miqte kishin qejf ta degjonin.Shpesh here ata e qerasnin me kafe dhe kur oratoria e tij arrinte kulmin me fantazira te cuditshme qe te benin te harroje kotesine dhe merzine e jetes pleqerishte,ndonjeri ngrinte zerin dhe porosiste uiski.Po kjo ndodhte rralle,te gjitheve u vinte cudi si ngjante kjo,se ne kafen e Janit nuk hynin kurre parallinjte.Aty mblidheshin deshtaket,te pashpreset,pleqte gernjare,qe s'u hynte me ne sy asgje.Parase i pelqen shkelqimi,seksi,lavdia.Te ajo kthine e vogel e Janit kafeja piqej alla turka mbi mangall prej bakrri me qymyr druri ne nje qebap te madh te zi qe rrotullohej ngadale me marifet dhe shtypej ne havan guri si qemoti.
Ishte nje kafe turke me ajke te trashe qe kundermonte e kendellte bujshem, qe surbej ngadale nga pleqte terjaqinj me nje neps e krekosje te befte,qe s'u shkonte fytyrave te tyre te lodhura e hijerenda.Ngaqe s'kish c'te bente,bablokun tone e ftonin shpesh neper dasma e vdekje dhe ai s'ua prishte,vec qe te shtynte kthimin ne shtepi,qe prej kohesh po i dukej si nje arkemort i hapur.
Jashte binte shi.Xhamat e dritareve te kafenese perplot njolla e ndraga,ishin bere te lebyrta nga valet e rrembyera te shiut dhe drita e marrte e vetetimave te shpeshta.Ne ate kthine disi te ftohte ndjehej me fergellima te befta notia e vjeshtes se trete.Po ishte dhe dita qe pleqte kishin pire uiski dhe gjendja qe shkaktonte ajo pije magjike,sajonte ne ato tryeza te varfera te mbuluara me letra te strepsura si pacavra,nje buzeqeshje te cuditshme gati sfiduese prej te riu capken.Ne kohen qe dikush ia nisi papritur kenges,u degjua nje ze i trishte,i lodhur perplot ankim:
- Me falni,vetem sot mos kendoni...me ka vdekur vellai..ju lutem!
I ftoi te gjithe ne percjelljen e vellait per ne banesen e fundit dhe priti se cdo te thoshin.Askush nuk kundershtoi.Dolen neper shi dhe shkuan ne varreze.Ketu nis dhe historia e cuditshme qe ndryshoi pothuaj krejt jeten e merzitshme te bablokut tone.
S'kish njeri te thoshte dy fjale per te ndjerin.Njerezia,nje mizeri e zeze qe ngjishej nen cadra laramane,nen ate shi te zymte qe breronte shtruar mbi varreze dhe vetetimat qe ndriconin kur e kur kryqet e pikelluar,i ngjallen bablokut nje keqardhje te madhe per ate qe kishte vdekur dhe tani do te zbriste me litare ne gropen me uje.Ai veshtronte lart mbi drure rete e medha qe gremiseshin duke hapur humnera pafund,si varreza gjigande perendish,varreza fluturuese,qe digjeshin e shkrumboheshin befas nga rrufete gjemimtare.Aty-ketu,ne castet e heshtjes dhe qetesise,shkeputej ndonje psheretime a ofshame pikellimtare.Pjesa me e madhe qendronte kryeulur,superene,mberthyer nga frika e shenjte e vdekjes,qe nje dite do te vije per te gjithe.I gjori njeri,sa i vogel dhe pa vlere ndjehet ne varreze.Sikur behet fir bashke me esencen e vet me te mire dhe veset me te tmerrshme: egoizmin,lakmine dhe ziline.Ai e gjen ngushellimin ne ate nderkohen, modus vivendi,kur dikush mban ligjeraten e zise per te vdekurin dhe ndersa ia ve veshin fjaleve neper shi,fjaleve te fundit per ate qe s'eshte me,ato genjeshtra te mrekullueshme qe trillohen kinse per te harruar vdekjen,per t'u larguar njefarsoj prej saj,ai i gjore gjen rastin gjithsesi te mendoje per veten,parate,grate,udhetimet,qe e presin dhe dalengadale i duket sikur fiton siguri,ndien serish shijen e forte te jetes.
Por,ate dite,njeriu i familjes, qe ishte caktuar per te mbajtur fjalen e rastit,kishte perfunduar ne spital nga nje goditje ne zemer.Njerezia prisnin nje fjale prehjeje dhe paqeje per te vdekurin, qe dukej sikur nuk po gjente qetesi.Pikerisht ne ate kohe,babloku i kerkoi mikut te vet t'i rrefente dicka nga jeta e vellait te vdekur dhe pas pak,kur askush s'e priste dhe vec kumbit te shiut e shkrepetimes,nuk degjohej gje tjeter ne ate mbreteri te zezones,u ngrit lart me nje butesi e embelsi perdellyese zeri i dridhur i bablokut tone,qe me oratorine e tij befasuese rrefeu ne pak minuta, jeten prej njeriu te mire te te vdekurit dhe zbuloi me nje trillim te habitshem ca ndodhi qe s'kishin ngjare,por qe i besuan te gjithe.Aq shume u pelqye fjala e tij,sa dikush nga entuziazmi duartrokiti,sikur te ishte ne nje salle teatri.Ai i gjore kerkoi menjehere te falur per ate sjellje te marrezishme dhe nga turpi u shty neper radhet e shternguara te njerezve dhe ia mbathi nga syte kembet.
Kur mbaroi ceremoniali i permortshem,babloku yne mori shume falenderime nga miqte,njerez te panjohur,vecmas nga grate, qe ende i kishin syte te mbushur me lot.Ne dreken e mortit,bablokut tone i kishin rezervuar nje vend prane rrethit te ngushte familjar.Ai dhe atje,ne ate grup te perzishem njerezish,perplot lot dhe trishtim,dinte te thoshte fjale kaq te embla dhe perdelluese,sa lotet shternin dhe pikellimi pa ane e pa fund davaritej dalengadale.
- Ku i gjen keto fjale,o njeri,ti sikur pergjon zotin,i tha njehere nje grua e beshme,e motra e te vdekurit, permes loteve qe i fshinte me gishterinj e buzeqeshte sapak me nje shprese te mekur sikur nga casti ne cast,ai,i vellai,do te shfaqej ne dere e do te hynte brenda.
Talenti i tij per zine,qe gjer atehere nuk ishte pare e degjuar, sepse qe nje gje e rralle,u shperblye paq me pas,sa here duhej qe dikush te thoshte dy fjale per te vdekurin.
Nje dite,ne nje dreke te vdekuri,i futen dicka ne xhepin e xhaketes.Ishte nje shume e madhe parash.Ne fillim u turbullua,u prek pikerisht ne ate ndjenjen delikate gati te shenjte prej poeti.Po kjo gje u perserit dhe ne plot raste te tjera,ai prekte e shterngonte me nje drithme te embel ngadhenjyese ate shuk parash brenda ne xhep dhe i rrembushur nga nje vale dalldisese ngazellimi te cuditshem,ndiente t'i vinin plot fjale te bukura per zine,fjale gjithe frymezim,perplot mrekulli e mekat.
Vinin e merrnin me makine,ne mengjes,ne dreke,ne mbremje sic merret nje mjek per te shpetuar dike nga vdekja.Po ai ke shpetonte?Nga shtepia ne varreze,nga varreza ne nje restorant diku dhe pastaj serish ne shtepi ku e priste vetmia.Parate shtoheshin me shifra tronditese,po jeta per te po behej gati e paperballueshme nga ana fizike,ndonese shpirterisht ai ndjente gezim ne mes te asaj zie te pafundme.
Shpesh i kujtohej ajo kafeneja e Janit,ajo kafeneja e rendomte e rrugices ku nisi karrieren nje dite me shi.Po nuk shkonte me atje ,se s'kishte kohe, as nuk i behej te dukej e te ulej ne nje tavoline me ca te mbaruar, qe e shtynin diten me nje kafe dhe nje gote me uje te ndenjur depozite.Gjithsesi ajo kohe kishte shume merzi,ndonese nuk duhej harruar se atje nuk mungonte dhe ajo fryma e ngrohte e njeriut,ai malli i rende i papercaktuar si nje dhimbje e embel,qe s'e kishte me..Atje,ne ato tavolina te pista flitej per histori te verteta,nuk stisej asgje,secili rrefente dicka te dhembshur nga jeta e vet dhe ne pergjithesi nuk e ndjeje vetmine,ate vetmine si lengim,qe po e mundonte shume e me shume keto kohet e fundit.
Emri i tij u be i njohur,e kerkonin kudo,i rrefenin historine e te ndjerit dhe i luteshin "ta qante",me nje fjale te bente mrekulline,hajdutin ta shnderronte ne njeri te virtytshem,vrasesin ne hero,babane e urryer,ne ate te nderuar,kurven ne virgjereshe dhe keshtu trillimet e tij fort te besueshme nisen te ngjallnin te njerezit nje admirim te fshehte per ate qe do te mbulohej pergjithmone nga balta.Ja c'tha per nje kurvicke qe e kishin sjelle te therur nga Italia:
- Anamaria jone ishte aq e paster,jo vetem ne jeten e perditshme,por dhe ne enderra,sa zoti i madh,qe sot na ndih me perhirim me pranine e tij te padukshme,ketu midis nesh,do te beje mrekulline e shnderrimit te saj ne nje kujtim te delire e te perjetshem.Anamaria jone nuk ishte Helena eTrojes,qe shkaktoi luftera,as Kleopatra e Egjiptit te lashte qe e mbushi boten me te vdekur per hir te nje trilli dashuror,ajo nuk i ngjau asnje personazhi te famshem te koherave te shkuara qe sollen katastrofa,po ajo u nis te behej nje emer i mire per familjen dhe miqte e saj,nderkohe qe vendi i saj i varfer,po linte ne bote nje emer te keq.Jo rralle,bijte dhe bijat tona jane bere viktima te pafajshme te nje atdheu tragjik.
Mermerima admirimi pershkonte gjindjen e perzishme ne varreze,lot e trishtim,ekstaze,nje hare e krisur gati sa s'shperthente nga ajo fjale e bablokut qe ta bente mendjen ujem.
Po rutina jo rralle cenon talentin.Kishte dhe raste qe dicka e pakendshme,fare e paparashikuar,gati prishte gjithcka.Ja,c'ndodhi nje dite.Ne varreze ishin mbledhur mbi 1000 vete.Gojehapur para gojetarise se tij shkelqimtare,te heshtur,te nenshtruar si para nje idhulli,kur papritur,teksa ai permendi Shen Pjetrin,dishepullin e Krishtit,nje burre nga turma,qe e kishte emrin Pjeter,krejt i pavemendshem ne nje rrethane te tille zie,ngriti zerin dhe u pergjigj "Ketu!" U degjuan kukurizma te lehta qe u mbyten shpejt dhe ne syte e nje pjese te madhe te njerezve u duk nje grimehere nje drite lojcake,nje mahi tradhtuese e provokuese,qe u fashit nderkaq,po pershtypja qe u krijua ne kurriz te gojetarise se bablokut tone, i beri nje zbritje te konsiderueshme cmimit te zise dhe fames se tij.
Punet u shtuan,po me fort u komplikuan,se nuk ishte shaka te percillje per ne boten e pertejme njeriun e dashur,jo ashtu sic ishte, po ashtu sic e donte familja,fisi e farefisi.Pas nje kohe hapi nje zyre,bleu nje kompjuter,punesoi nje sekretare te re.
Ate dite qe ndodhi ajo ngaterresa,ai pat ndiere nje dalldi lumturie te pazakonshme.Te bijat e kishin marre ne telefon dhe ja c'i kishin thene:
- Baba,kemi porositur nje meshe ne Katedralen e Monmartrit,ne Sacre Coeur per nenen tone te dashur.Ajo do te mbahet te dielen e fundit te muajit tjeter ne ora 10 paradite.Te lutemi,baba,te vish..s'ka kuptim kjo meshe pa ty...
- Do te vij patjeter,si s'do te vij?Ja,qe sot do te pres bileten.
- Shpejto ta presesh sa me pare,baba i dashur!
"Pse,nuk mund te ma dergonit ju,moj zogezat e mia,aq te varfera jeni sa te mos i blini babait nje bilete 400 dollareshe?Po ku i dihet,ndoshta jane,se Parisi eshte qytet i shtrenjte,nje parfum i mire nga ai qe e mban burrin nazik francez ngjitur pas fustanit,kushton 400 a me shume dollare,e di une...Ndoshta kane nevoje t'u coje ca para,qofshin keto dhe para te fituara ne varreze,se paraja s'vjen ere...e c'me duhen mua parate,edhe meshen atje ne Monmatre ne Sacre Coeur do ta paguaj vete..e bej per time shoqe,Melanine e gjore,qe ishte aq e urte,shqerke e perendise.."
Dhe me keto ndjenja te perziera:sakrifice,perdellimi,brenge,trishtimi,vetmie e zhgenjimi,e gjeti ajo dite e mbrapshte,kur ai me mendjen ne Paris,te katedralja e famshme ku bucet muzika e Hendellit,ajo Haleluja e tij e famshme nga organot elektrike dhe gjemojne kambanat e medha me tinguj amshimi mbi Parisin e mengjesit,beri ate gabimin fatal qe do t'i kushtonte shume shtrenjte.Ngaterroi fjalen qe duhej te mbante per nje ish partizan qe kish gezuar ofiqe shteterore ne kohen e diktatures,me nje ish te burgosur politik,qe kish vuajtur 20 vjet burg..Gjithmone behet shkak nje budallallallek qe talentet te deshtojne.Ja, c'fjale kuturisi babloku yne:
- Nganjehere vuajtjet pa fund nuk vijne per keq,sic pandehim ne,ato jane shperblimi i nesermen ne boten tjeter.Nenes se tij te mire,Sofies,ende nuk i besohej,ndersa mbyllte syte e gjora,per te fundit here,se djali i saj i madh,Dhimitri ( c'Dhimiter,ai quhet Fazlli i cili pat lindur me kemishe,do te kalbej ne burg ( O,ky eshte kulmi,ai doli ne pension si komandant divizioni.) vetem pse i kishte pelqyer pa mase Roma ( c'Rome,more,ai ka qene vetem ne Bashkimin Sovjetik,ku mbaroi me medalje ari Akademine Frunze ) e mbushur me antika dhe vecmas me ate Koloseun madheshtor,nje nder mrekullite e botes.Mekati i tij ishte sa absurd aq edhe tragjik,ai s'mundi ta mbante per vete mahnitjen,kete ndjenje te pamposhtur te perendive dhe i ishte rrefyer mikut me te afert,qe kish qelluar si me te shumtet miq,spiun e mosmirenjohes..( A,ketu u mbush kupa,na e beri dhe te burgosur,pale,ate qe futi neper burgje tradhtaret,armiqte... )
Njerezia shtyheshin,peshperisnin te shqetesuar,benin levizje kercenuese me duar,syte u shkrepetinin nga inati dhe terbimi.Bablokun e rrahen dhe i dogjen zyren.Ai vdiq nga plaget,deshperimi i madh.Vajzat nuk erdhen dot nga Parisi,po derguan tri kurora me krizantema Hollande.Ne kohen qe do ta shtinin ne dhe,s'u ndodh njeri te thoshte dy fjale te mira per te.



NJU JORKU

Dua te shkruaj per Nju Jorkun,kete qytet barbar,sic e ka quajtur Sinxher..Shkrimtari,me teper se sa nje njeri i zakonshem,vec pamjeve reale,shikon dhe imazhe te tjere te cuditshem,mistike,ndoshta i kapluar nga nje ngasje e fshehte e perendishme.
Me imazhet e mistershme ka lidhje kjo qe do t'ju rrefej.Atehere banoja ne nje shtepi te tipit irlandez ne Kuins,prane bulevardit Myrtle.Ky emer me sillte ndermend nje lule,po ama ai vend disi i zymte e sapak i rendomte me kujtonte me fort rruget e rrethinave te Nju Jorkut ku endeshin personazhet e mafias italiane,vecmas te asaj siciliane.Zakonisht ne mes te lagjeve te pafundme,shfaqeshin me nje madheshti funebre,perplot art te holle,qimiteret e famshem te Nju Jorkut.Kam hyre brenda ne to dhe s'me kane zene syte njeri.Para meje shtrihej nje shkretetire guresh vertikale dhe skulpturash gri,ku vdekja ishte mese e njerezishme.Pak me tej pas kangjelave putheshin dashnoret,vershonte lumi i makinave,kullosnin pellumbat te kembet e kalimtareve,ndersa ne varreza mezi mbahej nje heshtje e permortshme,qe per cudi nuk te pikellonte,po te frymezonte per dicka te pakuptueshme qe te mbushte me nje ndjenje te ngrohte.Amerika eshte optimiste.Shpesh kur mendoja per madheshtine e saj,nuk i shpetoja tundimit qe me nxiste t'i pohoja vetes,se ne kete vend te bekuar diten punojne te gjallet,ndersa naten te vdekurit.
Duke kuturisur keshtu mu kujtua nje dite kur ndodhesha te varrezat e Sharres ne Tirane.Kisha shkuar per te xhiruar ( ne varreza vete shume rralle ) dhe fare papritur me zune syte shume emra te njohurish,shokesh e shoqesh,qe kishin vdekur me kohe,te cilet,pa e kuptuar me buzeqeshnin nga fotografite me ngjyra.Ajo buzeqeshje tronditese,qe tashme me qe shnderruar ne nostalgji te rende,m'u lebyr me nje ndricim te befte ketu ne Nju Jork nje mbasdite te perhimte kur fare papritur pashe njerin prej tyre,nje mik te dikurshem qe ngiste nje Land Rover neper bulevardin Myrtle,me fare pak njerez.Ai me pa me nje shikim te lehte e te hareshem,po nuk ndaloi.Ishte apo s'ishte?Padyshim ,ai qe,vdeketari i Sharres,i ri ,sic e mbaja mend une,kur ishim takuar ne nje bar te Tiranes dhe kishim pire uiski.O zot,eshte gjalle,ai,ketu ne Amerike.Po cudite e mrekullite s'do te mbaronin me kaq.Nje dite tjeter pashe ne banken e Cejsit ne Rixhvud nje shoqe te fakultetit edhe ajo e vdekur ne Sharre,qe po dorezonte ne arke nje cek.Me buzeqeshi lehte,pasi une ia kisha ngulur syte fort dhe mori per nga dera,ashtu e re dhe e bukur si atehere,me ate perhedhjen e lehte te vitheve te kolme dhe sigurine sfiduese ne te ecur,qe t'i merrte mendte fare e te bente ta ndieje veten fare teveqel.
E ndoqa pas si i marre,doja t'i therrisja me emer,po isha ne Amerike dhe amerikanet jane te edukuar.Ajo m'u zhduk nga syte,ne nje grimehere, kur e kisha humbur mendjen.U enda per nje kohe neper rruge,po muzgjet u dynden me nje drite te mekur prej argjendti ne hije dhe une u ktheva ne shtepi.
Te nesermen pashe nje tjeter mik qe ende dinte te buzeqeshte bukur.Edhe ai kishte mbetur i ri,si atehere kur ishim ndare per here te fundit ne nje fshat te veriut ne nje shkolle ne mal.Me kishin thene se kishte vdekur nga zemra.Po ja,ai jetonte ne Nju Jork,ngjitur me mua,udhetonte me nje Honda te re ngjyre gri.Sa me pa,ashtu shkarazi,tundi koken me nje miresjellje te imte,per ta patur zili dhe ndersa prisja nje shenje tjeter prej tij,m'u zhduk nga syte si fantazme.Ne Amerike nuk ka shume kohe per takime.
Si t'ia beja,doja patjeter te takoja njerin prej miqve te mi te dikurshem.Po me gerryente malli,nje ndjenje e topitur plot me hare dhe brenge,qe me mundonte.
Fare rastesisht te nje tregtize pijesh takova Melania S,qe pasi pagoi ne arke 170 dollare per nje shishe vodke dhe nje shishe konjak,iu pergjigj me po fteses sime per nje kafe.
- C'kemi,me tha,pse me shikoni ashtu?
- Me mbani mend,Melani?
Ajo pinte makiato.Ishte shume e bukur dhe une rashe ne dashuri si atehere,menjehere dhe pa burreri.
- Ju jeni Rolandi,ai qe shkruante ato tregimet me pak dashuri
- Une nuk e di qe me keni lexuar.Si te jane dukur tregimet e mia?
Ajo me keqyri per nje kohe me ato syte e saj te medhenj e te embel dhe ia shkrepi gazit.
- Ti gjithmone me ben per te qeshur,me tha
- Pse?
- Nuk e di.Ke dicka qesharake ne qendrim.Nuk je i sigurte ne vetvete,sado qe perpiqesh ta fshehesh kete gje.E di qysh me pare qe i ke te humbura shanset.
Une isha 54 vjec,ndersa ajo 27.Kishte shume vite qe kishte vdekur,te pakten atje ne Sharre,se ketu ne Nju Jork, gezonte shendet te plote dhe per me teper me kishte lexuar tregimet.

- Mund te shkoj? tha me ngut. - Shefi ka ditlindjen.Ai pelqen me teper kete lloj vodke dhe kete lloj konjaku.Ne zarf i kam futur dhe 2000 dollare.Jam e perkohshme ne pune,ndoshta me mban pergjithmone.Ne Amerike s'ka garanci,po ka mundesi te pafundme.
Iku,pasi me puthi lehte ne buze.Amerikanet te puthin,po kjo nuk do te thote se te dashurojne.
Ishte e kote te lija nje takim me te.S'do te pranonte,me miresjellje te sterholluar qe mua do te me ngrinte qimet e kokes perpjete.Nuk ia tregova askujt te fshehten time,se kisha frike mos me quanin te cmendur.Per Amerikanet gjera te tilla jane te parendesishme.
Sinxheri nuk ka te drejte kur thote se Nju Jorku eshte qytet barbar.Perkundrazi,ai eshte qytet i shpreses dhe i takimeve post mortum.


ROJAT E VARREZES FRANCEZE

Ushtria austrohungareze ishte vendosur ne Voskopoje,ndersa ajo franceze ne Korce.Ne mengjes austrohungarezet qellonin tri here me top,po kaq here dhe francezet ne mesdite.
Ne kodren e Shen Anes francezet varrosen trupat e ushtareve te vrare dhe para se te largoheshin caktuan nje roje.Ai ishte nje fshatar qe terhiqte per kapistalli nje kale.
- Merre kete cope leter dhe ruaje o njeri,i tha komandanti francez,nje burre i shkurter me sy te embel e te zgjuar prej femre,me nje blane ne mjekerr.
C'ishte ajo leter?
- O fshatar,kerko c'te duash nga ne!
- Nje kale.Ky qe kam s'terheq me.
I dhane nje kale race dhe shkuan.Qe prej asaj dite ai u vu te ruaje varrezen franceze.
Pas njefare kohe njeriu me leter u paraqit ne konsullaten franceze.Atje e priten me miresjellje te tepruar,i treguan nje kolltuk te vjeter ku mund te ulej dhe i sherbyen caj me biskota.Ajo leter e bute qe ai e kishte mbajtur me kujdes, ishte c'ishte.I caktuan pension,nje shume parash,qe as ne enderr se kishte pare.Fshatari yne s'dinte ku t'i fshinte duart e dirsura dhe mbeti si guhak kur e drejtuan per te arka dhe i dhane 40 napolona ar.Nuk i rrefeu njeriu.Ndertoi shtepi te re me plithare e dru lisi,u be me dy djem e kater vajza,i martoi e i gezoi,rrojti a s'rrojti ai fshatar fatmadh,qe ne vend te parmendes e bagetise, mori te ruaje varrezen e francezeve.Kaloi kohe e gjate.Shkoi mbreteria,erdhi lufta e madhe,lufta e dyte.Fshatari yne vdiq,po ne kembe te tij kete pune nisi ta beje i biri,nje shurdhmemec qe e mbushi varrezen me trandafile,barbaroza e krizantema,te te gjitha llojeve dhe ngjyrave dhe aneve mbolli meshtekna te bardha,fort delikate,kavake e plepa te argjendte qe u mbushen me fole shtergesh.
S'kish me pension e s'dukej njeri,po i biri e bente kete pune per shpirt..Nje nate erdhen te vidhnin te vdekurit,po ai nuk i la,i mbrojti me pushke dhe pas nje kohe mbeti i plagosur e hoqi shpirt nen kavake.
Me pas nje nipi i tij i zuri vendin.Atij i vinte ndoresh per te gdhendur drurin e per te sajuar me fryme perendie ca femra te holla e nazike qe te ndillnin e te joshnin me nje fuqi te fshehte turbulluese.Ja,atje,mbi varret e francezeve i shpikte ato femra delikate dhe kur e kur i binte fizarmonikes e kendonte per dashurine.Pastaj na erdhi nje shpure ciganesh me arushe,dajre e kuaj hergjele,qe i ngriti cadrat ngjitur me varrezen.Djaloshit na i ra ne koke per nje grua te madhe,qe kur kercente ne fushen me zjarre ngrinte fustanin me fruda dhe zbulonte kofshet e kolme perplot shndrritje e vezullime te befta qe ta shterngonin zemren e te shkaktonin nje dhimbje te padurueshme.Pa c'pa djaloshi dhe e mori ne varreze dhe aty e beri me te nen kavake e meshtekna mbi krizanteme e barbaroza.
Ne mengjes i gjeten te dy te therur si berrat diten e Shengjergjit...
Mbeti fizarmonika, qe i ra nje nip tjeter,me tuaf se i pari,se vazhdoi ta bente ate pune per shpirt.
Keshtu rodhen ngjarjet pa ngjarje me,ne ate varreze mbi kodren e Shen Anes,gjersa erdhi i fundmi i atij fisi te cuditshem,qe une e takova vete nje ndajnatehere kur na hapi porten e madhe dhe na futi brenda.Hipur mbi nje kale te bardhe,fort qesharak ne sjellje,na veshtronte nga lart poshte me nje krenari qe s'i shkonte.
Ndersa xhironim me nje kamera kaba e te rende emrat e ushtareve franceze mbi pllakat prej mermeri,ato emra muzikale te ushtareve te kolonive,ai kaleronte me nje trokth te lehte mbi zhurin e bardhe te varrezes.
- C'eshte ky kale kaq i bukur? e pyeta
- Zherar Zherar,tha,eshte sternipi i atij kalit te races qe i dhuroi komandanti francez te parit tone.
Ne vitin 1997 e vrane me nje bresheri kallashnikovi,kalin ia vodhen.Varreza mbeti pa roje.
Atehere u kujtuan te dy qeverite,ajo e Shqiperise dhe ajo e Frances,se varreza e francezeve mbi kodren e Shen Anes ishte ruajtur per shpirt 80 e ca vjet me radhe nga nje familje fshatare qe tashme qe shuar.
Ne nje ceremoni zyrtare ne Ambasaden Franceze,ku ishin te pranishem politikane e gazetare,familjes se panjohur iu dha Kryqi i Legjionit te Nderit.Nje pension iu caktua pinjollit me te fundit,nje skerfyelli te gjate,me tuhaf se te paret e tij,i larguar me kohe ne dhe te huaj, andej nga Australia, ku merrej me gjuetine e fluturave te rralla.Ne emer te atyre qe s'ishin, kutia me Kryqin brenda i u dorezua Muzeut Historik Kombetar.Ajo kuti e hapur,e gdhendur nga nje dore mjeshtri,ruhet ne nje nga stendat me xham te muzeut,e mbrojtur me masat e sigurise me te larte si ikonat e Onufrit,e paprekur,e pahitur qysh tani nga pluhuri i holle qe nuk kursen asgje ne kete bote.

MOLLI

Ishte nje mengjes i madh,i kthjellet perplot drite te qete gati tingelluese,me nje fjale,ishte nje mengjes amerikan.
Shevroleti na mori te gjitheve ashtu gazmore sic ishim duke u shternguar paq pa shkaktuar bezdi te njeri-tjetri,ndonese ndienim paksa zor e turp te mezifshehur ngaqe u preknim femrave krejt pa dashur e fare pa mekat,kofshet e gjinjte e medhenj qe iu hovnin perpjete nga nje gaz i papermbajtur,plot shendet e bukuri te bujshme.
Nje mizeri urash madheshtore e si jashtetokesore,nje mori autostradash pa ane e fund qe kembeheshin lart e poshte,plekseshin e shplekseshin si rrjete merimangash me ritem nuklear,pershkonin hapesirat e pamata te Nju Jorkut..Nuk shikonim njeri,vetmia e paskaj te ngjallte mbresen e cuditshme te nje feste pa njerez qe festojne.O zot,ku ishte populli amerikan?
Po nxitonim te mberrinim sa me pare atje ku po shkulej e gjithe Amerika:polemi e vulgu,hallku e zhgani djerrakohe qe per cudi di te shpike lumturine nga vogelimat e imta te jetes.Po shkonim te vizitonim mollet e famshem te Nju Jorkut,te benim shoping ne ato shitoret e stermedha qe nxinin brenda nje qytet te tere dhe prej te cilave s'te behej te dilje me.Mos u hutoni,na keshilloi Keno,nje emigrant i rrahur me vaj e me uthull qe i kish rene botes kryq e terthor,nje kozmopolit i fantaksur.Kur te hyjme brenda mos u shperndani se mund te humbasim njeri-tjetrin,na keshillonte ai si nje strateg pa ushtri.O zoti krisht! beri kryqin Nina,syte i vetetine me shdritje te befta,gishterinjte e duarve iu bene si kthetra dhe nduku fustanin e vet te zberdhylur plot me lulka e dragoj kinez.
Gjigantet i kishim perpara me emra tingellues qe benin spikame te madhe ne ajrin blu te Amerikes: Mejsi,Sirsi,Xhej Si Peni,Bllumingtoni,Targeti,...
Ajo e gjore bashke me te shkreten Vali,te dashuren time,qe s'nxirrte ze e keqyrte si tuafe,s'kishin lene gje pa rremihur ne pirgjet e plackave qe kuterbonin neper rrethinat e qytetit provincial,te cilin e kishim lene mijera kilometra larg,ku evgjitet zbraznin cdo mengjes thaset e mbushur cit me ndihmat e kishave dhe katedraleve te Europes.Tani do te kishin fatin e madh te merrnin ne duar veshje firmato me nje cmim te lire,se Amerika tregton po ate mall si per milionerin dhe per leckapanin, qe se ve re, se i mungon hunda e holle,ate ndryshimin e cilesise nga njera cohe te tjetra.Hyrrja-byrrja,merr c'te marresh ne kete mbreteri te lecka peckave qe te lene pa mend e pa fryme.
Hyme brenda dhe s'benim fare as gek as mek,te vuvosur e te shushkallosur,padyshim fare qesharak,se kjo binte ne sy teksa keqyrnim njeri-tjetrin duke u tretur e bere fir nen ate madheshti farfuritese,njeheresh ftuese dhe mosperfillese.
Permasat kozmike te gjithfare mallrash te ngjeshur cit me cit gjer lart ne qiellzane ndrynin dramen e perjetshme te emigrantit qe permblidhet ne fjalet te kesh e te mos kesh.Lakmia,grykesia,nepsi,babezia,shfaqeshin bujshem me nje dhimbje te vjeter therrese dhe fashiteshin menjehere se kjo parajse tokesore dilte dhe tepronte per te gjithe.
U ndame nga njeri-tjetri,pa thene asnje fjale,secili pas prehes se vet,ne ate xhungel pa ane e fund ku festa e Dionisit vazhdonte qe nga antikiteti..Si cdo poet qe pervec letres dhe lapsit,nuk i hyn ne sy asgje tjeter,u zhyta ne mbreterine e librave,te gjithe bestseller,aty ngjitur me dinastine e vezeve,pulave dhe peshqve,qe s'kishin fillim e mbarim terembushur me bleres te hareshem,bufalaqe qe gogesinin dhe pirdhnin.
Poshte e lart ne raftet me libra,vinte me te rralle ndonje admirues i heshtur dhe pasi i keqyrte per njefare kohe e i merrte neper duar disa prej tyre,shkonte me tej e humbiste ne turmat e pafundme te qejflinjve te sallamit,mishit,pijeve,zarzavateve,frutave,kruajtesve te dhembeve,vidiove,kepuceve,bluzave,televizoreve,celulareve,letrave higjenike,makaronave,djathit,patateve,kamerave,automobilave,vajit,shampos,grilave,tapeteve,gjithfare xhingla minglave,gjerave te medha e te vogla,qe rendom e gezojne shume njeriun.
Pikerisht aty ne mbreterine e librave takova Elizen,gruan amerikane me pantallona bluxhins dhe bluze te bardhe.Ajo me buzeqeshi me embelsi sikur te me njihte prej kohesh dhe me pyeti: " Mos e dini cili eshte romani i pare i Teodor Drajzerit?" " Po" i thashe, "Motra Keri "
"Faleminderit" tha ajo me miresjellje dhe une i keqyra me nje ndjenje epshi pervelues,ndersa ajo u zgjat te merrte nje liber te Kitsit,ato pjese te trupit qe ne rrethana te tilla u themi cica dhe bythe,te cilat i kishte te medha e tejet tunduese. "Ju pelqen Kitsi?' e pyeta. "E lexoj" tha, "po me shume me pelqen Uilljm Blejku" "Shkruani poezi? i thashe. "Shkruaj,po nuk kam sukses.Megjithate nuk dorezohem.Une vazhdoj kolegjin ne La Guardia per artet e bukura,dega e aktrimit.Ju jeni emigrant?" "Po" "Sa vjet keni ne Amerike?" "Dy dite" "Italian?" "Jo,shqiptar" "Hajdut" tha. "Hajdut" thashe dhe i buzeqesha."Une jam italiane" tha ajo "Nga Roma.Kam 80 vjet ne Amerike" "Mafia" i thashe une. "Mafia" tha ajo dhe me buzeqeshi. "Shkojme pime nje kafe Elize?" "Pak uiski me akull" tha ajo "Pastaj hame dicka se po me grin uria"
Pime kafe dhe uiski,hengrem pica siciliane dhe beme dashuri.
"Kam patur pese burra" me tha " jam e lumtur.Ka 6 femije dhe fle ne "kapanonet" ne Manhattan.Polici i mbremjes,nje zezak i sjellshem,me ruan shtratin.Po ai shtrat ,numri 13,ne fund te kapanonit.Nuk dua te harxhoj para dhe fle atje falas.Ia jap picken policit,zezakut tim besnik,qe me sjell ne qejf dhe keshtu i rregulloj punet."
E lashe te flinte dhe dola te shoh se c'behej me Kenon,Ninen dhe Valin.
Pas njefare kohe me zune syte te pulat e paketuara Ninen me nje burre shtatlarte me fustan te bardhe e feste ne koke qe merrnin e jepnin me njeri -tjetrin,ndersa me tej te veshjet firmato Pucci pashe Valin,te dashuren time me nje tip me kostum e me syze qe kishte pamje prej shimpazeje.Nga disa hollesi,qe me teper i shpikim,kuptova se ai ishte i krimbur me para dhe dinte si t'ia kerkonte dhe ne nje rrethane si kjo fare te rendomte ku paraja mund te hynte menjehere ne pune.Keno i mbante cantat nje plake thatanike dhe me hunden e tij te holle nuhaste se c'testament mund t'i linte.
Kur dolem jashte une lashe takim me Elizen ne ate mbreterine e librave ku do te rremonim per te gjetur poezite e Jevtushenkos dhe Ahmatoves.Keno do te ndihmonte plaken te blinte nje pale perde prej mendafshi blu per dhomen e saj te gjumit,Nina serish do te diskutonte me pakistanezin e saj te dinastia e pulave te paketuara,ndersa Vali do te rripte shimpazene e saj te veshjet e reja te vjeshtes te firmes Gucci.
Jashte te parkingu gjigant ishte nje mbremje e madhe e kthjellet perplot yje qe shkelqenin fort dhe me fishekzjarre qe binin per ndeshjen finale ne stadiumin Janki,me nje fjale ishte nje mbremje amerikane.
U ngjeshem paq ne Shevrolet dhe u nisem me shpejtesi te madhe neper rruget e Kuinsit,se po vdisnim per gjume.Te nesermen u kthyem perseri ne moll dhe nuk dolem me: u martuam atje,lindem femije si shume amerikane te tjere dhe vetem kur na zinte malli papandehur si nje grip ngjites e me zjarrmi te madhe,dilnim perjashta e benim nje vrap gjer ne Shqiperi qe te takonim miqte e vjeter dhe te puthnim armiqte.

ZONA ZERO

" U ula te shkallet e nje gratacieli dhe veshtrova zonen zero.Mendova se kur vijne koherat e paralajmerimeve te medha,Krishti kryqezohet perseri sic ndodhi ketu ne vendin ku dikur ngriheshin kullat binjake.Manhattani nuk e ka me ate shkelqimin e dikurshem,eshte bere me i ndyre,i mbushur me gjithfare plehrash,jane shtuar njerezit e vetmuar dhe ceshte me e keqja,serish Krishti endet poshte e lart me nje shkop ne dore,i gjate e i thate,tejet i zeshket,i pashem,fle ne shkallet e muzeve,nen Uren e Bruklinit,ne Central Park,pa bere fare pershtypje,se njerezit jane mesuar prej kohesh te jene me te sjellshem e te perkore aq sa te harrojne fare tjetrin,qe gjallon dy hapa me larg,qe ndoshta ka nje kumt te madh per te shpallur,ose shtrihet e vdes ne agoni.
Une e shoh Krishtin qe endet serish te zona zero,ku kane nisur te ngrihen kullat e reja,me te lartat ne bote,nje sfide e hapur kunder fatkeqesive te cfaredollojshme.
Askush nuk e ve re kete njeri te cuditshem."

* * *

U ula te shkallet e nje gratacieli dhe veshtrova zonen zero te rrethuar me nje rrjete teli.Turma e turisteve qe fotografonin ishte e pafund.Une kisha nje kamera dicitale Mavica te firmes Sony qe punonte me disketa.Kisha gjetur nje pike ne fund te atyre shkalleve prej mermeri te zi nga dukej gropa gjigante e kullave binjake ku dyndeshin hije dhe keqyrja ate hapesire te trishtme,shkarezimen e humbellen fatale,qe dukej sikur ishte shkaktuar nga nje goditje kozmike.E ndieja krejt paradoksalisht se isha me fat qe ndodhesha aty,fiksoja shpejt e shpejt aparatin ne stativ dhe fotografoja gjer ne marrezi,pa me shpetuar asnje hollesi nga ato faqe te fundit te bibles,keshtu i quaja me mend ato rrenoja apokaliptike te kullave binjake,ose sic u thonin ketu,tuinset,qe ishin urryer perplot zili,mallkuar,kercenuar,goditur,shkaterruar e rrenuar aq egersisht e qe perhapnin gjithkund ndjenjat e paskajshme te nje keqardhjeje,dobesie dhe turpi morbit.Per mua ishte e padurueshme te qendroja gjate duke pare zonen zero,trupin tim te gjymtuar,ashtu me dukej,kembet dhe duart e sakatuara,plaget e stermedha me spikamen e nje katastrofe qe mund te ishte shmangur.Me vinte keq per dobesine time,qe ishte shkaku i saj.Kaplohesha nga urrejtja dhe dashuria ne menyre krejt te panatyrshme.Dicka kishte prekur e kishte vene ne dyshim vlerat me te pakontestueshme njerezore: zbulimin astronomik te Galileut,Teorine e Relativitetit te Ajshtajnit.Po fillonte nje ere e re renieje dhe ringjalljeje qe njeriu nuk po e kuptonte ende.Ndryshimet kerkonin flijime te medha.
Turma dyndej para nje muri te mbetur nga rrenojat.Ai ishte i gjate e i larte me nje ngjyre te murretyer,ende i zhuritur nga flaket dhe i perhitur nga tymrat.Me nje laps a stilolaps qe ia merrnin njeri-tjetrit nga dora,perplot me ndjenja vellazerore e solidariteti vizitoret shkruanin dedikatat,fjalet me te bukura e me te ndjera per Ameriken.Me te shumtet e bekonin,shpresonin se ajo do te behej me e forte,me e moralshme,me e drejte dhe me e pergjegjshme.Gjithkund ne ato shkrime kaotike ne pamje,mund te vereje perpjekjen per te vene rregull e harmoni dhe per te gjetur kuptime te medha duke huazuar mendime nga Platoni,Krishti,Nice,Shopenhauri,Kanti,por kishte dhe nga ata,nje pakice e deshperuar,qe e mallkonin Ameriken.
Rendom kete vend pelegrinazhi e quanin Muri i Falenderimeve,Afishet e medha me emrat e viktimave te 11 shtatorit,pamjet e dy kullave ne flake,maketet e kullave te reja,qe ishin vendosur mbi rrjetat prej teli,terhiqnin numrin me te madh te vizitoreve.Midis tyre mund te dalloje te aferm te viktimave: prinder,burra,gra,femije, qe mezi mbanin lotet,psheretimat dhe peshperimat pa kuptim.Ende nuk u mbushej mendja se ata kishin vdekur.Tek te gjithe,shkelqimi terratises i zise,perziehej instiktivisht me ndjenjen femijerore te pritjes.Ishte nje pelegrinazh i perditshem qe dalngadale do te shnderrohej ne ritual te perjetshem.Keshtu u shpiken vendet e shenjta.
Une fotografoja gjithcka,gjersa nje dite e kuptova qe kjo gje me ishte kthyer ne maniere.Dhe duke gjuajtur hollesi gati te paverejtshme,zbulova papritur,ate qe do t'i jepte kuptim jetes sime prej emigranti me fat provizor.
Mbi ate grope te frikshme qe ishte hapur aq menxyrshem ne Manhattan,binin hijet e levizshme te gratacieleve sipas levizjes se tokes rreth diellit dhe kjo te krijonte nje ndjenje deshperimisht universale.Poshte ne humbella gelonin mbi pesemije punetore te te gjitha racave,uturonin mbytur makineri te renda,ndersa lart shkretonte gjithcka.Ne vendet e sheshta prej betoni ku ishte vendosur rrjeta e gjate prej teli qe kufizonte zonen zero nga pjesa tjeter e jugut te Manhattanit,benin spikame tronditese hekura te ndryshkur dale nga toka e ngritur ne ere ne formen e nje kryqi te cuditshem.Historia e atij kryqi si te rastesishem mbi ate qimiter modern,qe nuk u prish asnjehere, ishte i kahershem:nisi atehere,kur,pasi u pastrua gjithcka e u hoqen mbeturinat e fundit te kullave binjake,nje inxhinier rus me origjine hebreje,e pa ne muzg nen henen e plote ate mbetje te fundit te hekurishteve qe kishin formen e nje kryqi biblik,jo prej druri te brejtur nga krimbat,po prej hekuri te zhuritur nga zjarri dhe tha:"Mos e prishni,eshte nje kryqezim i ri,ndoshta paralajmerimi i fundit.."
Tani me shpesh fotografoja kryqin nga pozicione te ndryshme.Ai kryq dhe vendi perreth me shkaktonin nje ngashnjim te cuditshem,me benin te ndieja thelle,si per nje mit te shenjteruar te mallkuar e te shkaterruar padrejtesisht nga te paudhet.C'do te ndodhe? kjo pyetje me mundonte shume kur mendoja per te ardhmen e Amerikes dhe te botes.
Nxitoja per ne shtepi,fusja disketen ne kompjuter dhe printoja fotografite,te cilat i merrja ne duar dhe i keqyrja per nje kohe te gjate.Ishin caste qe me dukeshin pa mbarim,gati te tejjetshme,mistike,tejet tronditese,sepse ne ate kryq te ndryshkur,dalloja silueten e nje njeriu.Ne fillim nuk u besova syve.C'ndodh me mua,thashe me vete,mos jam i semure? Ai kryq atje s'eshte vecse nje shenje,qe nje pjese e madhe e vizitoreve nuk e vene re,s'u ben fare pershtypje.Ndersa ata qe e pikasin,nje aradhe e vogel fatkeqe,e quajne nje rastesi te cuditshme,po nuk e arsyetojne e nuk bejne aludime biblike..
I cova fotografite ne nje gazete te Nju Jorkut,po nuk m'i botuan.
Nje dite, te shkallet e medha ku ulesha cdo mengjes,pashe nje njeri qe ma beri me dore.Ai ishte i gjate,i thate,tejet i zeshket,i pashem,me pantallona te shkurtra,me nje bluze te bardhe te hedhur persiper dhe me kepuce te bardha atlete.
Me buzeqeshi dhe me beri shenje qe ta ndiqja.U takuam ne fund te shkalleve.Me tha te uleshim diku te hanim pica me fruta deti.Ishte gjeja qe i pelqente me shume.Dhe pak vere e kuqe kianti do te na bente mire,shtoi me nje buzeqeshje dashamirese prej te afermi.
" C'ke ndermend te besh me fotografite?" me pyeti kur u ulem ne nje piceri,perjashta ne trotuar ne tavolinat me tenda te verdha.
" Do t'i shes,te fitoj para.I cova ca fotografi ne nje gazete,po nuk m'i botuan.U duket si nje truk."
" Mos u terhiq," me tha.
" Kam nevoje per para.Kur paguaj cdo muaj 1000$ per qirane e shtepise sikur me vrasin.Jeta ne Nju Jork eshte shume e shtrenjte.Kam shprese se do te me ndihmoje rastesia."
Ai hante ngadale me goje te mbyllur.Nuk foli me.E nxitja ne heshtje,po ai nuk jepte shenje.
E keqyra nga afer:kishte sy te medhenj me bisht qe zgjateshin te temthat me nje blu te cuditshme sikur t'ia kishte vizatuar njeri.Dukej i qete,gati indiferent dhe kur e pyeta se cili ishte,nuk m'u pergjigj.
Po kjo s'kishte dhe aq rendesi.Me ne fund silueta ne kryq ishte shfaqur.Merrej me mend,ashtu vagullt e me nje vale frymezimi te befte e trondites,se kush mund te ishte ai njeri.
Pas njefare kohe u be shume i njohur,me i famshem se Bill Gejti.Ne faqet e gazetave dhe ekranet televizive,njeriu i pashem me pamjen e nje asketi te shkretetirave,qe s'kuptohej,po vetem shkaktonte sensasion me predikimet e tij biblike perplot nenkuptime,kode te fshehte trondites,u quajt alieni superstar.
Me pas amerikanet,keta poete te prakticitetit,qe pergatiteshin per zgjedhjet presidenciale,u merziten me te dhe e harruan.
Nje te diele e kishin gjetur te vdekur ne nje stol ne Central Park.
Sa here ulem te shkallet prej mermeri te zi te gratacielit dhe fotografoj zonen zero,perseri me shfaqet silueta e njeriut ne kryq.Ai lutet mbi gropen gjigante me fytyre nga qielli dhe here here duket sikur ulerin.
Me ne fund pas shume kundershtimesh,fotografia doli ne faqen e pare te gazetes me te famshme " The Nju Jork Times " me dicituren "God blass America.."Megjithese u gezova nga botimi dhe honorari fantastik,nuk mund ta fshihja dot zhgenjimin e madh.Fotografia kaloi pa u vene re.


FIZARMONIKA

Une nuk po e njihja ende,megjithese ai serish ma beri me dore.Ishte nje burre shtatmesatar me kostum blu te erret me kutia gri dhe kravate te shternguar ne gryke ngjyre vishnje te perdorur e te ferkuar perplot shnderritje te befta,qe ecte me hapa te vegjel.Me shikoi drejt,me syte e tij te kalter e te shplare terembushur me gazmend e dyshim pa fare vemendje e seriozitet.Mos ishte nje nga ata tipat e shumte qe u ngjiten kineasteve nga pas, sapo mberrijne ne qytetet e vegjel qe kane vetem nje rruge dhe nje hotel pa uje e pa ngrohje? "Jam Dashnori,me tha,ai llogaritari i Komitetit Ekzekutiv te qytetit V qe bente muzike."
Mu kujtua menjehere,ishte Dashnor Pambuku me ate lapsin e shkurter kopjativ qe e mbante te lidhur me spango ne qafe.E keqyra me kujdes, se mos e kishte ende,po nuk pikasa asgje.Qafa e holle dhe e gjate me lekure te flashket ishte mberthyer keqas nga kravata qe linte mbrese dhe dukej sikur i merrte frymen.
Zyra e tij ishte ne katin e pare te Komitetit.Me mure te palyer prej kohesh,perplot gjurme lageshtire qe e kish ronitur e suva te skerfitur leskra leskra,tejet e zymte,e ftohte,gati e akullt,mbushur me dosje ngjyra ngjyra qe zinin cit e percit jo vetem dyshemene,po dhe tavanin deri lart te portollampa me gerqele te mbyllur me rrjete teli,ajo bente gjithmone nje pershtypje te thelle e te cuditshme.Ne ditet e zakonshme, kur nepunesit s'dinin c'te benin nga merzia,papandehur dicka e panatyrshme, po gazmore,gati e lehte dhe qesharake i trondiste ata te gjithe:i bente te coheshin ne kembe ngadale, te dilnin ne korridor dhe te zbrisnin poshte te trembur e te hutuar,ngjeshur prane njeri-tjetrit, per te pare te zyra e katit te pare, me dy pale dyer,njera prej hekuri e tjetra prej tallashi te presuar,Dashnor Pambukun gati te fshehur midis dosjeve,qe me kryet e perkulur, nxirrte nga nje fizarmonike e vjeter kaba,tingujt melankolike te nje tangoje argjentinase,qe te ndizte gjakun e te vinte ne ngasje.
Rrinin si te ngrire atje te dera te kapluar nga hareja dhe paniku.C'te benin?Te qendronin ende e te degjonin gjer ne fund ate tango dashurie,apo t'ia mbathnin nga syte kembet?Ata qeshnin me te ,e tallnin,e merrnin neper goje dhe prisnin me kenaqesine e fshehte te nepunesit te terrorizuar, qe ai ta hante,po Dashnorin nuk e gjente gje.Njehere kishte lene pa mend sekretarin e komitetit kur i pat flakur ne dysheme fletet e dietave duke e akuzuar per falsifikator."S'ka para! i tha "S'keni fjetur ne hotel! therriste si i xhindosur E verifikova.Po e perseritet do t'ju padis ne gjykate."
Serish priten ata nepunesit e kateve me lart,qe Dashnorin ta sikterisnin nga komiteti,po ai kish qelluar nje llogaritar i zoti, gati i pazevendesueshem,se kur e urdheronin per te bere bilancet, e gdhinte me lapsin e tij te shkurter kopjativ qe s'e hiqte nga qafa.
Me po ate laps qe shkurtohej perhere e me shume,ai shkruante nota ne flete llogarie dhe kompozonte kenge per femije.Tekstet ia beja une.Kur i shkela per here te pare ne zyre,teshtita fort.Ai s'me priti.Aty brenda s'kishte njeri,u bera gati te kthehesha,po e ndieva me instinkt se dikush me pergjonte."E ben dot tani?"me tha me nje ze te embel e te ngrohte.E kishte fjalen per tekstin e kenges. "Ketu jo,i thashe,vjen ere myk." "Nuk e ndiej"peshperiti pa dashur te shfajesohej.
Degjova disa here melodine e kenges,qe ta mbaja mend.S'me beri pershtypje,madje mu duk e rendomte,megjithese nuk i thashe gje,shenova ne bllok rrokjet e strofave dhe refrenit dhe ia mbatha.
Te nesermen isha roje e gatishmerise luftarake ne shkolle dhe po degjoja muzike nga nje radio me bateri ushtrie sa nje tulle qe e mbaja te kembet.Rruga ishte e shkrete.E vetmja rruge e qytetit shkelqente ne diell.Ai po vinte nga larg me fizarmoniken hedhur perpara me duart mbi te.Krejt papritur,si duket me kishte vene re,hapi fizarmoniken dhe filloi t'i binte si i lojtur,i dashuruar marrezisht pas kenges se vet.U ul prane meje dhe i ra disa here asaj pjese te cuditshme,qe s'me bente fare pershtypje.Ishte tamam si te degjoje nje burre te ngathet e aspak te pashem qe kendonte duke u perpjekur te shkerbente zerin me ate te nje femije:

Vaj-vaj
Dudule
Ona-ona
Tri perona
Bjere shi
Ne arat tona
Vaj-vaj
Dudule

Ia shkrepa gazit,pa e permbajtur veten.I rashe supeve,e perqafova si nje mik dhe nuk reshtja se qeshuri.Ai me keqyrte si guak,me syte e zgurdulluar e me gojen e caplyer."Te pelqen vertet?" me pyeti sikur t'i thoshte vetes,e ke qare o Dashnor Pambuku.
Ne festivalin e femijeve fitoi cmim te pare dhe une e pashe se si qau kur e ftuan te ngjitej ne skene midis vazove me lule dhe femijeve.
Kur shkuam ne klub per te pire kafe,ai me tha si i handakosur: "Teksti ishte i mrekullueshem.Me vjen keq qe e fitova kaq shpejt kete cmim,se nuk do te bej me gjera te bukura.Neser dua nje tekst tjeter ,te ma qash!"
Une shikoja si i rridhnin lotet dhe ai i fshinte me dore,po ato s'mbaronin dhe ai serish i fshinte dhe une s'dija c'te beja me ate njeri.Nuk do ta harroja per nje kohe te gjate ate te krisur qe ne castin e nje suksesi kishte parandiere deshtimin e vet.E pashe kur shkroi me fundin e lapsit nje kenge te keqe dhe ate grime lapsi qe i mbeti e flaku ne dysheme."C'me gjeti,tha,u bera qesharak.Sikur te mos e kisha kete fizarmonike qe me ka bere me kurriz, do te isha njeri i respektuar,serioz..E,c'vete!Nuk do te shkruaj me kenge."
"C'te gjeti,mik?" "Nuk duhet ta kisha fituar ate cmim te mallkuar,nje llogaritar si une nuk duhet te lajthise kaq shpejt.."
Te nesermen kishte lidhur ne qafe nje laps te ri.Me pa me ca sy te shplare,te lodhur,me brenge te lehte prej krijuesi te krisur."Bera prap nje kenge,me tha hem i penduar,hem i kenaqur "nuk rri dot pa hedhur nota ne blloqet e llogarise...dhe e prisha."
Une nuk fola.Pime birre me konserve peshku dhe une asnjehere nuk i thashe pse kishte hequr dore nga kenga.Kur u ndame me tha me nje trishtim prekes,me ze regetites qe mezi e degjova:"Sonte do t'i bie tangove argjentinase.Po me cahet zemra nga nje brenge,qe nuk e di c'eshte!"
Nje njeri i llogarive fliste keshtu!
Per nje kohe te gjate ai nuk u duk me ne qytet,nuk hyri ne kafenete apo restorantet,te vetmet vende ku njerezit mblidheshin,hanin e pinin sebashku duke vrare kohen me biseda te kota.Ai mbyllej atje te zyra e tij plot me dosje dhe merrej me evidencat dhe bilancet e rrethit.E harronin Dashnorin,fizarmoniken e tij kaba dhe kur binte fjala per te ndajnathere,vinin buzen ne gaz me mahi.
Ja,c'ndodhi njehere.Ishte vere,nxehte.Malet dukeshin kaq afer,me nje pamje prej lodre te permbytur nga nje drite e kalter e holle e lehte,perplot tinguj te fshehte.Une kaloja i vetem neper qytet dhe degjoja me nje ndjenje malli dhe keqardhjeje per veten,bulkthin dhe bilbilin e nates.Dritaret e dyfishta te qytetit ishin hapur kanat me kanat dhe lart ne driten e neoneve luzma e fluturave te nates krijonte nje perde mendafshi qe fergellonte.Ne ate yrt romantik te nates kur te gjithe kishin rene per te fjetur,krejt papritur shperthyen tingujt e fizarmonikes se Dashnor Pambukut:tango argjentinase,pasion,lot,tundim i eger per dashuri epshore,hakmarrje nga xhelozia,vrasje nen feneret e murretyer te portit te vjeter ku endeshin ciganet dhe qente..Ata tinguj te embel e ngashnjyes dukeshin aq qesharak e pa vend ne ate qytet sharretaresh e minatoresh,sa te vinte te ulerije.Dikush shante neper nate,nje tjeter qellonte me gure ne tjegullat qe kerkellinin,apo ne xhamat qe thyheshin te ndonje dritareje me perde me dantella.Fizarmonika pushonte kur e kur.Serish heshtje e qetesi qe binte fashe fashe trazuar nga ferrmitja e fluturave,kumbi i zvargur i bulkthit dhe kenga molisese e bilbilit te nates.Me te rralle ndonje psheretime apo lemze,sikur kerkonte neper gjume te niste serish ai avaz qesharak i fizarmonikes kaba,qe gjithsesi e trondiste embel dhe i zgjonte nostalgji e brenge atij qytetthi provincial.
Kur ngjiteshin neper muret e qytetit afishet ngjyre portokalli te festivalit te femijeve,Dashnor Pambuku shfaqej te kafeneja e Dinit dhe porosiste kafe dhe fernet per te dy pastaj vendoste nje tufe me lule mbi tryeze duke me thene me te qeshur se lulet jane si femijet,sjellin frymezim. "Aman,nje tekst,se ti i qan.."
S'kishte hequr dore.Nuk e kishin bere per vete perfundimisht ato dosjet e pafundme plot me shifra.Nuk ishte me ai i pari,qe ua perplaste eproreve ne sy,po nje dashnor i vertete platonik dhe i heshtur.Fizarmoniken e vjeter kaba nuk e ndante nga supet.Kudo shkonte me te,edhe per te blere buke, sikur ta kishte pjese te gjymtyreve.
I ra fizarmonikes aty ne kafene dhe une shenova ne nje bllok rrokjet dhe shkruajta tekstin.Kur mbaruam pune vura re se kafeneja ishte zbrazur,nuk ndjehej fryme njeriu gjekundi.Te gjithe ia kishin mbathur.Dini,nje burre i pashem me berete te zeze qe e mbante shtrember mbi krye na shkeli syrin me nje buzeqeshje hokatare si per te na thene se nuk i behej vone qe kafeneja ishte zbrazur."Si t'u duk kenga? me pyeste Dashnori me ze te ulet e si te fshehte sikur ne ato caste jeta e tij te varej ne nje fill peri nga pergjigja ime. "C'ka,,jo e keqe,madje e mire"
Ai dukej per te ardhur keq,te ngjallte ndjenjen e meshires.Prekte me gishterinj ate grime lapsi te lidhur me spango ne qafe."E mire,padyshim e mire"peshperita une i prekur nga qendrimi i tij. "E mire thuhet per kafen,per fernetin,jo per kengen"peshperiti "Do te fitojme cmim?Tekstin e ke qare.."
C'ti thoja?Ai llogaritar serioz qe shkurtonte dy-tre lapsa ne dite per shifra e nota muzikore behej qesharak kur merrej me ate fizarmonike te vjeter e kaba.
Njehere ndodhi dicka qe s'do ta harroj.Ishte nje nga ditet kur merzia perjetohej si nje semundje e pashprese.Dhe kjo gjendje e rende perseritej me shpesh ne fund te javes.Ishte nje dite dhe nje nate qe u kaluan si rendom : kafe dhe fernet te Dini,biseda pa fund,te kota,ku shuhej ngapak malli gerryes per Tiranen,bulevardin,vajzat dhe shoket tane qe i kishim zili,lokalet e Tiranes ne muzg kur beheshin deklaratat e dashurise dhe liheshin takimet per te nesermen.Nata kaloi te kinemaja me stufen me dru qe kerciste e brambullinte,ku filmi perseritej sa here te donim dhe mengjesi i vrenjtur me gjeti serish ne kafene ne kerkim te mikut tim.Nuk e di pse ate mengjes ngulmoja ta takoja patjeter.dhe e gjeta i shtyre nga nje parandjenje mistike,atje te qoshku i kafenese,krejt vetem,te gerrmuqur,tejet te trishtuar,perpara nje qiriri te ndezur mbi pjaten e ciflosur te filxhanit te kafese.U ula prane tij dhe e keqyra ne heshtje.Ai mermeriste dicka me syte e skuqur,te pergjumur,perplot lot. "Miku im,me tha me ze te ulet,sot eshte dita qe une nuk shkruaj dhe pothuajse nuk punoj..Njehere ne vit kjo perseritet.." "C'ka ndodhur?" i peshperita dhe i vura doren ne sup. "Si sot njezete vjet perpara me ka vdekur djali,djali i vetem..gruaja s'e ka marre veten qe atehere..Ja,me ka mbetur ky zakon..po ti shko...shko,nuk ke pse merr pjese ne hidherimin tim.Takohemi pasdite dhe pime nje kafe..shko."
S'do ta harroj ate dite me qiell te vrenjtur perplot merzi dhe dhimbje.Kaq mesova per jeten intime te mikut tim.Aq di dhe sot.
Keshtu kaluan disa vjet:ai nuk fitoi me cmim,po s'hoqi dore nga tangoja argjentinase dhe kenga per femije.Nuk mund t'i harroja per nje kohe ato sy te shplare,te lodhur,me brenga te lehta prej krijuesi te krisur.
Ja,ku po e takoja serish pas me shume se 20 vjetesh..U ulem ne nje piceri dhe e pyeta me se merrej. "C'te tregoj,tha,kam ardhur te marr demshperblimin per vitet e burgut.Nuk me denuan vetem mua,po edhe fizarmoniken.Ma dogjen kolektivisht para komitetit ekzekutiv.E zuri dhe ate neni 55 per agjitacion e propagande.
I zgjata doren dhe ia shterngova fort.C'mund te beja tjeter?Ne nje grimehere me shkrepi te beja nje shaka te vogel,t'i kujtoja ate kohe dhe t'i thoja se isha gati te shkruaja nje tekst kenge per te.Po kjo do te dukej qesharake,se kishin kaluar shume e shume vite.Ai i gjore kishte shkulur dhe lapsin e vogel nga qafa.


VULLNETARI


Midis atyre qe mbanin ligjerata per kastrimin e qenve ne hotel Sheraton ishte dhe Thimaqi,ai vullnetari,qe ne qytetin e vogel te veriut i kishin ngjitur nofken Thimaq majaja.Sa vjet kisha pa e pare!Po ai burre,i shkurter me shume floke te perhimte e qime te perdredhura e te thinjura ne vetulla e qerpike,me sy te embel e te zgjuar qe ruanin nje buzeqeshje te fjetur per te gjithe,gojetar dhe serioz.Nuk e di pse me erdhi per te qeshur kur kujtova historine e tij.
Flinim te dy ne nje dhome me noti dhe xhama te thyer qe i kishim mbuluar me celofan serash.Ai jepte kimi dhe biologji ne shkollen e mesme.Ishte 41 vjec.Une sapo isha emeruar,ende s'i kisha mbushur te njezeteekatrat,jepja letersi dhe shkruaja poezi e tregime.
- Po ti ketu,profesor?-e pyeta kur u takuam per here te pare gati per t'ia shkrepur gazit ose sipas rastit,per te ndiere keqardhje, ndersa ai me shikonte me nje pale sy te paturpshem e provokues.
- U be mbledhje e madhe ne Institutin Veterinar per transferimet, me protokokoll, me te deleguar nga lart.I kisha marre masat me kohe,ashtu koke me koke me gruan e miqte dhe e dija si do ta hidhja lumin.Ngrita doren.Me leje,dua te dal vullnetar.Maskarenjte,asnje nuk ngriti doren pas meje.Me aq u mbyll.E hengra,pra.U bera nje dore.Te njohurit me largoheshin sikur te kisha gerbulen.Kujtonin, edepsezet, se do t'ju ngjisja qarkullimin.Drejtori ,nje hipokrit i lindur, me mori ne gryke,me uroi e me puthi shkarazi, me ca sy te ligj qe sikur me tallnin "'Te kam zili,koleg,ti nuk di c'ke fituar!" "Te s'ateme!" i thashe me mend.Pstaj iu drejtova me keto fjale,qe te pakten te shpetoja c'mund te shpetohej.
- Te lutem,me jep nje vertetim ku te sqarohet se do te sherbej dy vjet vullnetar ne veri.
Ai e beri shkresen me zell te madh,e firmosi,e vulosi,e protokolloi ne sekretari.Mua zemra sa s'me dilte nga kraharori.Xhan xhin perreth meje.Ishin zhdukur koleget e zyres,shoket e kafese dhe te thashethemeve.Mbeta vetem fillikat.E kisha ngrene perfundimisht.Tani po e kuptoja se isha treguar nje budalla me xhufke.E fotokopjova ne pese kopje shkresen dhe nje mbasdite mberrita ne qytetin e veriut ku bora arrinte dy metra lartesi.Nje e cova ne Komitetin e Partise,nje ne Komitetin Ekzekutiv,nje ne seksionin e arsimit,nje ne degen e Puneve te Brendshme dhe te pesten ne shkollen e mesme..Ta dinin mire se nuk rrija me shume se dy vjet.
Thimaqi ishte njeri i heshtur,njeri zyre,fjalepake,te keqyrte me nje trishtim te lehte dhe sic shprehej vete, mendohej pese here para se te hidhte nje hap.Ishte i varfer, me nje nene uloke, nje grua te semure nga tiroidet,dy femije te vegjel qe vuanin nga laringiti kronik.A ishin te verteta gjithe keto mjerime,qe i kishin rene mbi koke atij fatziu,te cilat na i rrefente me nje ze perplot keqardhje per veten?
Kur uleshim per te ngrene dreke ai rreshtonte ne tavoline ushtrine e vet te cuditshme,qe e quante ushtria e paqes:nje kokerr qepe te qeruar,nje thelpi hudher te cvoshkur me kujdes nga fletet e thara,nje kokerr domate te lare me sapun e uje te vaket,pastaj te ndare pergjysme,nje spec te gjalle jeshil ose te kuq te ferkuar mire e mire me picete te bardhe linoje,nje veze te ziere te qeruar e te vendone ne nje filxhan kafe,nje grime kripe te zeze, nga ajo me jod,nje grime piper te kuq,nje fete buke te zeze gati transparente,qe e pershkonte drita e debores dhe kur e pyesnim nese i pelqente vertet ajo haje,ai pergjigjej me nje aforizem nga shkenca e biologjise divulgative; "Ju dini te hani,po s'dini te ushqeheni." Pa e vene re,kinse sikur donim ta korruptonim,ashtu si me shaka,i hidhnim ne nje pjate gjelle me mish vici dhe i mbushnim nje gote me vere te kuqe.Per cudi nuk na e kthente doren, qe te mos na linte nusja,kapsalliste syte me nje lakmi te befte,hapte dhe mbyllte gojen si peshk dhe zinte e hante me oreks te madh ato qe i kishim shtruar perpara;nje korparmate krenare para toges se tij mjerane.U hap fjala se ai ishte tejet i varfer dhe gjithmone i uritur.Ne bisedat e mbremjes ai hiqej filozof.Kur e pyeta njehere per keqardhjen,mu pergjigj;"Keqardhja eshte njera faqe e meshires dhe vete meshira eshte gezim i lig."
Dritat ne kabinetin te tij rrinin gjithe naten te hapura.Punon profesori,thoshin njerezia,po pergatit majane.C'ishte kjo majaja? Thimaqi po shpikte nje ushqim te ri vitaminoz per bagetine,qe per baze kishte halat e pishes.Qytetthi priste.Do te rritej disa here prodhimi i qumeshtit,mishit,leshit.Njerezia ndalonin para kabinetit ne oret e mbremjes dhe pershendesnin me respekt shpikesin qe punonte dhe nuk dukej asgjekundi.Dritat vertet rrinin ndezur ne kabinet,po ai flinte per shtate pale qejfe,ne dhome,ne nje shtrat ngjitur me timin,me benevreke te bardha prej leshi,i mbeshtetur paq mbi tri jasteke te larte me pupla,qe i kishte sjelle nga Tirana,me pellembet e duarve te lidhura pas kokes.
Nje dite e thirri Kryetari i Komitetit dhe i tha te shpejtonte, se per diten e novatoreve do te organizonin nje ceremoni.U hap fjala se Thimaqin e kerkonte me ngulm Tirana,po rrethi e pengonte.Aty ne ate takim kryetari i dha sihariqin se do te ftonin dhe Televizionin Shteteror per te bere nje dokumentar a kronike per kete novatorizem me vlera te medha ekonomike.Kryetari i mbajti nje fjalim pa leter pastaj thirri sekretaren dhe pine kafe sebashku dhe ne ate grime kohe Thimaqi i rekomandoi nje formule tibetiane me hudher dhe alkol per kolesterolin dhe tensionin e gjakut.Sa i embel ky leshkoja nga Tirana,i tha kryetari sekretares,nje biondinke te kolme,para se te ikte me kujtoi se kishte ardhur vullnetar vetem per dy vjet.
Erdhi televizioni,u organizua ceremonia dhe kur te gjithe prisnin te mbaronte ai ankth e ajo kureshtje,Thimaqi tha me keqardhje te madhe se minjte i kishin ngrene majane.Po kronika u be,se duhej bere.Dhe qytetthi qeshi.Restorantet dhe kafenete mbeten dangull,vetem biskota dhe konserva mund te gjeje ne raftet e boshatisura,se njerezia i lane shtepite e rendomta,u mbyllen neper kafenete interesante dhe rrojten e u trasheguan te lumtur tri dite si ne perralle.Thimaq Majaja ishte heroi i dites.Nastradini i qytetthit ishte shfaqur me pohe e buje.Babloku yne vazhdonte paq jeten e vet dhe kur e kur filozofonte mbi ata jasteket e larte me pupla per njerezit e medhenj. Ate nate qe behej gurguleja neper kafene,ai me fliste per penicilinen dhe shpikesin e saj.
Ai ishte nje qytetth i cuditshem ku njerezia s'i perfillte mbiemrat,i ngjitnin njeri-tjetrit nofka sipas profesionit;doktorit te vesheve i therrisnin Hasan Veshi,atij te grave Zef Picka,kasapit Kol Mishi.Dhe personazhit tone i ngjiten nofken e shpikjes, Thimaq Majaja.
Po nuk mbarojne me kaq kuturisjet e bujshme te ketij njeriu qe donte te linte emer ne jeten e atij qyteti te vogel provincial.Ishte nentor,e premte..Ne mes te salles ku behej mbremja qendronte nje fuci e madhe e lyer me varak,qe ishte shnderruar ne stufe.Ajo kerciste,brambullinte e gjemonte me hare nga zjarri.Hanim proshute,bifteke te skares dhe pinim vere te kuqe Kallmet.Te gjithe kishim ardhur ne qejf.Papritur sallen e pershkoi nje si dritherime elektrizuese dhe ra heshtja shurdhane si me fashe.C'kishte ngjare?Drejtoresha,nje grua e madhe babaxhane, e pa e para ate skene dhe beri nje shenje me dore,ndersa doren tjeter e vuri ne faqe me turp.Ne pantallonat kafe te zberdhylta te Thimaqit binin ne sy dy arna te medha te qepura liksht me pe te bardhe.Ishte vertet e turpshme ,po dhe e trishtueshme te shikoje bythet e tij te mbufatura me ato mballoma qesharake,qe i kishte qepur vete.Keqardhja perzjehej me turpin dhe dhembshurine te grate,ndersa nje gaz i lehte endej ne syte dhe buzet e burrave.Ata ishin gati t'ia shkrepnin me te madhe.
-C'ben mor i zi,- i foli drejtoresha - vete i ke katranosur?
- C'te bej,drejtoreshe e nderuar,burri ne shtepi te vet e ka koken,aty e nderrojne,e veshin,e qepin,po une kam kohe pa vajtur ne shtepi,u kam harruar fytyrat femijeve,u bene plot dy muaj e dy dite.
- C'thoni,t'i japim leje Thimaqit? pyeti drejtoresha.Dhe ne u pergjigjem te gjithe ne kor me nje po te hareshme si ata femijet e kopshtit.Nderkaq Thimaqi yne i mori doren asaj, nje dore te madhe topolake dhe e vuri te buzet me mirenjohje.Dhe kur po prisnim qe ai te thoshte nje fjale,u zhduk nga syte kembet,pa harruar te na hidhte nje buzeqeshje te cuditshme.
Te nesermen Thimaqi mori tri dite leje dhe ia mbathi per ne shtepi..Ate dite rastisi te shkoja edhe une me pushime.Udhetuam bashke me autobuzin e linjes,nje karakatine qe troshitej ne rruget e pashtruara dhe rrapellinte sikur do te cahej me dysh.Ai qeshte vetmevete dhe kendonte si i lajthitur "Bulevardi i Korces/ Ka vajza pa mase/ dalin te shetisin /pa lejen e mamase.Kjo serenate e njohur nuk i shkonte fare atij njeriu perplot brenga e keqardhje,me sy te embel e te zgjuar qe ngazelleheshin ngapak vetem atehere kur fliste per shpikjet e tij te fantaksura.Rruges me fliste per urrejtjen qe kishte per makinat e rastit.Bah,une te hipi ne to ,kurren e kurres! Po gruaja,po nena,po femijet, po gjeniu,( se djalin e madh e quante gjeni ),cdo te behet pastaj me ta?Do t'i marre lumi te gjithe,une ne ndonje humnere ku do te me shqyejne ujqerit,ata ne jetimore e azile.
Zbritem nga autobuzi dhe pritem ne ane te rruges:une nje makine cfaredo,ai autobuzin e linjes: Bajram Curr-Tirane ose Kukes- Tirane.
- Vetem me keto dy autobuze mund te udhetoj,tha ai -
Nuk cenoj parimet,ti qofsh qe pret nje makine cfaredo.Po je dhe ca i justifikuar,se nuk ke cati mbi koke,te terheq aventura..
- Pime nga nje fernet,i thashe.
- C'thua,ngriti zerin me kercenim,-Une,jo e jo,kurre,po as ty nuk ta keshilloj.Jeta eshte kursim,xhep dhe shendet.Pse te na vije turp?Une do te isha dakort po te haja nje kupe me kos dele.Higjiene.Diete.Shije.Kenaqesi.Thuajse nuk kushton fare.Ferneti shoqerohet me kafe dhe cigare.Pasojat;nga parate troke,nga morali cope,nga shpirti bloze..
- Eja merr nje kupe kos,i thashe pa ia varur shume shpjegimit te tij te shplare pa kuptim - do apo s'do?
- Po vij te shoqeroj ty. Dhe u capit duke i hedhur hapat te medhenj sikur po e ndiqnin.
Ne klub piqej kafe ne qebape me bisht te gjate,dikush bluante ne nje mulli te madh te vjeter prej tunxhi qe kerciste fort ,nje tjeter ziente kafete taze ne zhezve te tymosura,ne nja dhjete a dymbedhjete zhezve si te bera me dore nga nje kallajxhi katundi,te zhytura ne hirin e trashe dhe thengjijte pergjysme te ndezur ne dy mangalle te medhenj,qe ishin vendosur mbi banakun prej druri te palatuar te nxire e te pahitur me hi dhe pluhur.Ishte nje nga pamjet me te rendomta te klubeve te rruges,qe te ngjallte nje ndjenje te trishtme.Thimaqi belbezoi dicka te pakuptueshme kur mori ne duar kupen prej porcelani me kos te trashe dele.E pikasa ate shenje lojcake e hokatare te mikut qe s'dukej dhe aq i kenaqur vetem me kosin.Ne kohen kur nisi te rrufise kosin me surba te medha dhe te mbytej me lugen e madhe perplot me pilaf qe avullonte duke perhapur taftin e kendshem te gjalpit te shkrire,ne rruge ndali duke shfryre autobuzi i linjes Bajram Curri-Tirane.Ai shqeu syte ,la kosin dhe pilafin me keqardhje te hapur dhe ia dha vrapit si i marre.
As qe i ktheva syte nga xhami i lerosur,i mbushur me sterkala nga pellgjet e rruges perjashta.Une vazhdova te pije i qete e duke enderruar fernetin tim te erret ku shikoja gjithmone sa here vija ne qejf,nudo blu.
Pas pak u kthye dhe i u pervesh pilafit dhe kosit te tij,me njefare babezie,po edhe sqime te perkore,qe megjithate te binte ne sy.
- S'kishte vende.
- Eshte e shtune.
- S'kam fat me autobuzet e linjes nderqytetese.
- Mos e mallko fatin.Ndoshta ne linjen tjeter Kukes-Tirane,ai te ka zene vendin e pare perbri shoferit dhe pas gjysme ore do ta kesh ketu.
- Nuk parashikoj asgje te tille.S'besoj te fati,po vetem te puna,mendja.
- Une besoj dhe s'me ka dale keq.
- Ti je ku rafsha mos u vrafsha.Ne Tirane te pret e dashura,parku i madh,gota me vere,bifteku i skares i rrahur me ereza,ndersa mua me presin ankesat,semundjet,trishtimet.
Ai sikur te luste ta merrje ne mbrojtje dhe te jepje dicka per te.
- Do dhe nje pilaf tjeter?
- I mire ishte!
E hengri pilafin qe ia sollen menjehere dhe nje kos tjeter me pas duke me rrefyer per veten.Mbaj mend qe me tha se do ta kerkonin ata te Tiranes,por do te ishte vone,teper vone.Keshtu ndodhte me njerezit e zot dhe kjo humbje totale,e theksoi fjalen totale,vinte nga zilia e shokeve te punes,qe per fatin e tyre te keq,s'i kishin aftesite e tij te medha.
- Ku shkoni ju? pyeti dikush,nje burre shtatmadh me mjekerr dhe kapele feltri te lerosur,qe po fshinte buzet ne tryezen aty ngjitur.
- Ne Tirane,i thashe.
- Kam vetem nje vend.Eshte ai Saureli me trupa te rruga,e shikoni?Me vjen keq qe do t'ju ndaj.
- Ky pret autobuzin e linjes- i thashe - po vij une me ty.
Shoferi eci perpara,shpatullan,superene,me nje kembe te cale.I dhashe doren Thimaqit,qe me keqyri ne menyre te cuditshme,sepse iu drodhen faqet nga nje tik nervor dhe u nisa me pertese,pa fare zell,sikur te mos doja te shkeputesha nga nudot blu ne lengun e erret te fernetit.Kur po ngjitesha per te hyre ne kabine,nje dore e fuqishme,tejet nervoze,me terhoqi poshte.Ishte Thimaqi,qe duke dihatur,me tha shpejt e shpejt:
- Lerme mua..s'kam kohe..me pret gjeniu..
- Po ti..- belbezova une i hutuar dhe nuk thashe asgje tjeter, se syte e tij te embel kishin kaq shume lakmi sa te trembnin.Jo vetem u terhoqa menjane,po e ndihmova te futej ne kabine ndersa ai shtyhej,ngjeshej e ngjitej me ngut sikur po e ndiqnin.Dhe kur i urova rruge te mbare,dera ishte mbyllur me kohe.Ai as qe e ktheu koken nga une,te pakten te me jepte nje pershendetje cfaredo.Po kur mendova per nudot blu ne ate klub prej derrase te kalbur, qe po e mbulonin hijet e muzgut alpin,e ndieva me shume se kurre deshiren per te shijuar jeten dhe ne nje klub te vjeter e te piste si ai,ne ate humbetire perplot merzi e pikellim pa ane e pa fund.
Nje nate me debore ai me zgjoi:eja te pijme,te behemi bythe,me erdhi transferimi.Pra,vullnetari yne kishte mbushur dy vjet ne qytetthin e veriut.
Kaluan kohe,nje dite e takova rastesisht ne Tirane dhe ai me tregoi historine e kthimit. "Mora autobuzin e linjes ate mengjes,te kujtohet dhe u nisa.Me percollen shume njerez me lot ne sy.Nuk harrova te hidhja nje gur prapa.Zbrita ne Lezhe dhe hyra te Turizmi per te ngrene dreke.Atje me zune syte shoket e Institutit te Farogjereve.C'koincidence! Ata shkonin me sherbim ne Shkoder.Me pane dhe i pashe,po s'vura re entuziazem te asnjeri prej tyre.U dhashe doren me gezim dhe u thashe se te henen do te isha serish midis tyre ne zyren e dikurshme,ne ate zyren e dashur me parket,kolltuqe lekure,abazhure dhe nje vazo te madhe me lule asparagusi ngjitur me deren..Nuk e di pse ua permenda dhe keto detaje,ndoshta ngaqe kisha shume mall.Po ata rrinin si te ngrire.Nuk thane urime,po dicka peshperiten me gjysme zeri,me pane me frike sikur do t'i zija vendin ndonjerit prej tyre.S'me ftuan te ulesha ne tavoline,s'me qerasen,po as nuk donin t'i qerasja me nje kafe a nje vere.Me nje fjale me kishin vene kryqin.Shkova ne vendin tim ,ne nje tryeze nga fundi i salles dhe nisa te haja ne qetesi ( c'qetesi zeza ) ate qe kisha porositur:nje turli sade dhe nje gote vere te lire nga ajo e cilesise se trete.Per here te pare kjo puna e vullnetarit po me dukej shume e komplikuar.Ata te gjore nuk kishin patur faj.Nje jave pasi kisha filluar pune,drejtoria nisi nje tjeter vullnetar ne qytetin e vogel te veriut..Dhe mua me emeroi shefin e tyre.Me degjon,shefin e tyre! U hakmorre? do te pyesesh ti.As qe me shkoi neper mend nje gje e tille.Nuk ndjen gezim per te mundurit.Hakmarrja e vetme ishte se s'fusja me doren ne xhep, ngaqe me kujtohej ajo gota me vere e cilesise se trete ne Turizmin e Lezhes."
Tani rrija dhe degjoja fjalen e Thimaqit per qente e kastruar dhe eleminimin e qenve te semure,ne nje salle mondane ne hotel Sheraton.
- Ka dale ne pension,punon vullnetar prane nje fondacioni amerikan,- me tha dikush prane meje - eshte shume energjik,njeri me vizion.Se shpejti do te vere ne zbatim nje projekt te rendesishem per t'i grumbulluar tere qente bastard te Tiranes ne nje qender andej nga liqeni arificial.Do te na shpetoje.I lumte Thimaqit!
Thimaqi me vuri re,po beri sikur nuk me njohu.Ndoshta kishte frike, se, mos pa dashur ,mund te tregoja si nje qyfyr te vjeter ate historine e majase qe e hengren minjte.
Tani punonte vullnetar per amerikanet,S'i thonin shaka.Me erdhi ne mendje,se po te ishte atje,ne qytetin e vogel te veriut,ku njerezit te vene nofka, mund t'i therrisnin Thimaq qeni.